Koronawirus na celowniku. Pytania i odpowiedzi
W ramach cyklu „Koronawirus na celowniku”, wspólnie z Polską Akademią Nauk zorganizowaliśmy 21 spotkań z wybitnymi naukowcami i lekarzami. Odpowiadali oni na Wasze pytania dotyczące problemów związanych z pandemią COVID-19. Wszystkie spotkania zostały zarejestrowane i są dostępne na naszym kanale YouTube.
Aby zachęcić Was do korzystania z tej ogromnej wiedzy, przygotowaliśmy przewodnik po cyklu w formie pytań i odpowiedzi. Znajdziecie tam również linki do fragmentów nagrań, w których eksperci szerzej omawiają wybrane zagadnienia.
Czy osoby zaszczepione mogą przenosić wirusa SARS-CoV-2 i zakażać innych?
Dr hab. Magdalena Rosińska, epidemiolożka:
Szczepienie nie daje stuprocentowej ochrony. Jeśli osoba zaszczepiona zachoruje, może zakażać innych. Ryzyko takiego zakażenia jest jednak mniejsze.
Dlaczego wirus SARS-CoV-2 tak szybko się rozprzestrzenił?
Dr Aneta Afelt, specjalistka geografii zdrowia:
Na szybkość rozprzestrzeniania się epidemii miał wpływ m. in. rozwój globalnej sieci komunikacji lotniczej. Znacznie skraca ona dystans geograficzny i czas podróży pomiędzy kontynentami.
Jak sprawdzić, czy jesteśmy zakażeni wirusem SARS-CoV-2? Który z dostępnych testów jest najskuteczniejszy?
Dr Paweł Zmora, wirusolog, biolog molekularny:
Zakażenie SARS-CoV-2 można diagnozować za pomocą testu RT-PCR i tzw. szybkiego testu antygenowego. Ze względu na czułość i specyficzność reakcji, „złotym standardem diagnostycznym” określa się test RT-PCR.
Czy osobom, które chorowały na COVID-19 wystarczy jedna dawka szczepionki mRna?
Prof. dr hab. Piotr Trzonkowski, lekarz immunolog:
Przejście choroby można potraktować jak przyjęcie pierwszej dawki szczepionki. Zgodnie z zaleceniami producentów, należy jednak przyjąć dwie dawki. Dotyczy to szczególnie osób z osłabioną odpornością, osób starszych i chorych przewlekle. Należy też pamiętać, że z czasem odporność poszczepienna zmniejsza się i warto przyjąć dawkę przypominającą. Jeśli pojawi się nowy wariant wirusa odporny na obecnie stosowane szczepionki, pojawi się też potrzeba odrębnego szczepienia wszystkich nowym preparatem.
Dlaczego osoby starsze przechodzą COVID-19 ciężej niż młodsze?
Dr hab. Ernest Kuchar, lekarz chorób zakaźnych:
Starsze osoby cierpią na liczne przewlekłe schorzenia. Z wiekiem zmienia się również odporność. Starszy organizm dobrze radzi sobie z wirusami, z którymi miał kontakt w przeszłości. Inaczej jest w przypadku nowych patogenów, a takim jest SARS-CoV-2. Dlatego zagrożenie ciężkim przebiegiem choroby jest większe.
Czy zaszczepienie nastolatka jest tak samo bezpieczne jak osoby dorosłej?
Prof. dr hab. Jacek Jemielity, biochemik:
Badania dowodzą, że skuteczność i bezpieczeństwo szczepienia osób w wieku 12-18 lat są większe niż w przypadku osób dorosłych.
W jaki sposób wirus SARS-CoV-2 niszczy ludzkie płuca?
Prof. dr hab. Mirosław Czuczwar, lekarz anestezjolog, specjalista intensywnej terapii:
Sam wirus SARS-CoV-2 nie niszczy płuc. Do ich uszkodzenia dochodzi w wyniku tzw. sepsy wirusowej, spowodowanej nieprawidłową odpowiedzią organizmu na zakażenie.
Czy amantadyna jest skutecznym lekiem przeciwko COVID-19?
Prof. dr hab. Krzysztof Tomasiewicz, lekarz chorób zakaźnych:
Amantadyna, zgodnie z aktualnymi zapisami rejestracyjnymi, nie jest lekiem antywirusowym. Jej skuteczności w leczeniu COVID-19 nie potwierdziły żadne badania kliniczne. Z powodu zbyt małej liczby leczonych nią pacjentów, wciąż nie można sformułować istotnych wniosków.
Czy obecnie dostępne szczepionki uodparniają na wszystkie warianty wirusa SARS-CoV-2?
Prof. dr hab. Krzysztof Pyrć, wirusolog, biolog molekularny:
Szczepienia nie chronią przed wszystkimi wariantami wirusa w takim samym stopniu. Niemal w 100% ochronią jednak przed ciężkim przebiegiem choroby i śmiercią.
Jaki jest próg odporności populacyjnej dla różnych wariantów wirusa SARS-CoV-2?
Dr hab. Tomasz Smiatacz, lekarz chorób zakaźnych:
Dla wariantu pierwotnego próg odporności populacyjnej wynosił 60-65%. Obecnie dominujący wariant Delta jest dwa razy bardziej zaraźliwy, natomiast odporność populacyjna jest w jego przypadku dużo większa i wynosi ponad 80%.
Czy zakażenie wirusem SARS-CoV-2 powoduje zmniejszenie poziomu przeciwciał?
prof. dr hab. Jerzy Duszyński, biochemik, prezes PAN:
Ogólna liczba przeciwciał nie zmniejsza się, a nawet tworzą się nowe. Kiedy atakuje nas nieznany wcześniej patogen (np. wirus SARS-CoV-2), nasz organizm uruchamia odpowiedź immunologiczną, m.in. wytwarzając przeciwciała. Różnią się one od tych, które już posiadamy. Są specyficznie „skrojone” do zwalczania właśnie tego konkretnego wirusa. Po szczepieniu przeciw COVID-19 także powstają te specyficzne przeciwciała. Możemy zbadać ich poziom dzięki specjalnym testom ilościowym. Jeśli okaże się, że jest on bardzo niski, można domniemywać, że szczepienie nie było skuteczne lub poziom przeciwciał uległ zmniejszeniu z czasem.
Jak działa szczepionka i jak rozwija się odpowiedź immunologiczna po szczepieniu?
prof. dr hab. Jakub Gołąb, immunolog:
Szczepionka działa na układ odpornościowy podobnie jak infekcja. Odpowiedź immunologiczna zaczyna się rozwijać powoli, osiąga pewien poziom nasilenia, a następnie wygasa i pozostaje poszczepienna pamięć immunologiczna. W wypadku zakażenia u zaszczepionej osoby bardzo szybko aktywowane są komórki pamięci, które sprawnie radzą sobie z wirusem.
Czy jeśli po szczepieniu nie mamy żadnych odczynów niepożądanych (nawet zaczerwienienia w miejscu wkłucia) to znaczy, że nasz układ odpornościowy nie zadziałał?
prof. dr hab. Wojciech Szczeklik, anestezjolog:
Występowanie większych czy mniejszych odczynów poszczepiennych nie ma żadnego przełożenia na to, w jakim zakresie jesteśmy odporni na zakażenie. Wystąpienie i stopień nasilenia niepożądanych odczynów jest kwestią indywidualną. Statystycznie biorąc, „burzliwiej” reagują osoby młodsze.
Wśród przeciwników szczepień są ludzie o różnych światopoglądach. Czy istnieje jakiś czynnik psychologiczny, wzmagający postawę antyszczepionkową?
prof. dr hab. Małgorzata Kossowska, psycholożka społeczna:
Rzeczywiście nie ma takiego wyraźnego rysu światopoglądowego, ale jest pewien rys psychologiczny, ściśle powiązany ze sposobem myślenia o świecie jako systemie, który nam zagraża, z którym musimy się zmagać, ustawiać zawsze w kontrze. U źródeł takiej postawy znajduje się niepewność, lęk, nieumiejętność znalezienia harmonijnego stosunku do świata.
Czym jest PIMS, czyli dziecięcy wieloukładowy zespół zapalny powiązany z SARS-CoV-2 i jakie są jego objawy?
dr Magdalena Okarska-Napierała, lekarka pediatra, specjalistka chorób zakaźnych
oraz
dr Kamila Ludwikowska, lekarka pediatra, specjalistka chorób zakaźnych, wakcynolożka:
PIMS przypomina ostre zakażenie wirusem SARS-CoV-2, ale pojawia się już po przechorowaniu przez dziecko COVID-19. To rodzaj zaburzenia immunologicznego. Właściwie każda tkanka czy narząd mogą zostać zajęte procesem zapalnym. Do charakterystycznych objawów PIMS należą m.in. gorączka, wysypka, zapalenie spojówek, powiększone węzły chłonne, ból brzucha (często bardzo silny), biegunka, wymioty, duże osłabienie, senność, bóle głowy, niskie ciśnienie tętnicze.
Dlaczego fake newsy rozprzestrzeniają się szybciej niż prawdziwe informacje?
prof. Karina Stasiuk-Krajewska, medioznawczyni, teoretyczka i etyczka komunikacji:
Prawda naukowa nie daje prostych odpowiedzi, więc jest mniej atrakcyjna w przekazie medialnym niż fake newsy. Wymaga większej wiedzy, umiejętności zrozumienia pewnych danych. Fake newsy dają odpowiedzi proste, jasne i emocjonalne, karmią różne nasze potrzeby, np. potrzebę bezpieczeństwa, potrzebę dzielenia się z innymi informacjami, potrzebę budowania swojej pozycji we własnych bańkach komunikacyjnych. Fake newsy mają przyciągać uwagę i sprawiać wrażenie ujawniania czegoś, co jest ukryte.
W jaki sposób lockdowny w innych krajach wpłynęły na polską gospodarkę?
dr Wojciech Paczos, ekonomista:
Lockdown to przede wszystkim zamknięcie branży usługowej. W krajach Europy zachodniej lockdown spowodował wzrost oszczędności gospodarstw domowych. Ludzie przestali chodzić do kin, restauracji, itp. Te zaoszczędzone pieniądze przeznaczali na dobra przemysłowe (telewizory, pralki, lodówki), które są produkowane w Polsce. Dlatego jednym z czynników ograniczonego spadku naszego PKB w czasie pandemii był ogromny wzrost popytu na dobra trwałego użytku. Polscy eksporterzy odcinali kupony od pandemii, korzystając z tarcz i lockdownów w innych krajach.
Jak pandemia wpłynęła na zachorowania na inne choroby zakaźne?
Gen. dyw. prof. dr hab. Grzegorz Gielerak, specjalista chorób wewnętrznych, kardiolog:
Pozytywnym skutkiem epidemii koronawirusa jest znacznie zmniejszona zachorowalność na inne choroby zakaźne przenoszone drogą kropelkową. Drastycznie spadła liczba osób chorych na grypę, a także dzieci hospitalizowanych z powodu zakażenia wirusem RSV. Stało się tak dzięki wymuszonemu pandemią zastosowaniu zasady DDM (dystans-dezynfekcja-maseczka). Warto korzystać z tego doświadczenia, by chronić siebie i innych przed ryzykiem zakażenia także innymi wirusami niż SARS-CoV-2.