Patrz w gwiazdy!

Czy zastanawialiście, co to za jasna gwiazda świeci wieczorami nad zachodnim horyzontem? I dlaczego nie migocze tak, jak inne?

Okazuje się, że to nie gwiazda, a planeta – Wenus. Swój blask zawdzięcza bliskości Słońca i chmurom odbijającym promienie słoneczne w jej gęstej atmosferze. Zwraca na siebie uwagę jako najjaśniejszy punkt na niebie, zanim jeszcze zobaczymy słabiej świecące gwiazdy. Wypatrujcie jej na zachodzie od godz. 18:00.

Przez najbliższe dni Wenus będzie widać dość długo, nawet 3h po zachodzie Słońca. O 21:00 będzie już niżej nad horyzontem i jeśli ktoś miałby wątpliwości czy to na pewno Wenus, to z pomocą przychodzi prosta metoda odróżnienia gwiazdy od planety. Wiecie jaka?

Wystarczy popatrzeć czy obiekt mruga: jeśli mruga to gwiazda, jeśli nie – to planeta!

Gwiazdy, które migoczą pod wpływem ziemskiej atmosfery znajdują się znacznie dalej niż widoczne gołym okiem planety, będące częścią naszego Układu Słonecznego. Nasze oko widzi gwiazdy jako pojedyncze punkty. Ich światło jest bardziej skupione, więc jego jasność mogą łatwo zaburzyć przepływy powietrza w ziemskiej atmosferze. Planety są bliższe, więc większe niż punkt dla naszego oka. Widzimy je dokładniej.

Patrząc na Wenus przez teleskop, zobaczycie jej tarczę. Patrząc na gwiazdę - nadal będziecie widzieć punkt. A jeśli już obserwujecie Wenus przez teleskop, nie zapomnijcie zanotować, jaką ma fazę. Sprawdźcie, czy widać np. pół oświetlonej tarczy, czy tylko wąski „rogalik”? Patrzcie codziennie i szukajcie zmian. Fazy Wenus odkrył już ponad 400 lat temu pierwszy astronom, który posługiwał się teleskopem – Galileusz.

18 marca 2020 r.

Fot. CNK – Wenus nad Warszawą

Wiosna to wiosenne gwiazdozbiory! Odnajdziecie je w pierwszej połowie nocy nad południowym i południowo-wschodnim horyzontem.

Poszukajcie trzech jasnych gwiazd, tworzących trójkąt wiosenny. Każda z nich świeci w innym gwiazdozbiorze: Regulus we Lwie, Spika w Pannie, a Arktur w Wolarzu.

REGULUS (Mały Król) jest najjaśniejszą gwiazdą konstelacji Lwa. Obraca się z zawrotną prędkością. Powierzchnia na jego równiku pędzi 320 kilometrów na sekundę! Odrobinę szybciej, a uległby rozerwaniu. Przyczyna tego niesamowitego piruetu gwiazdy pozostaje dla astronomów zagadką.

SPIKA to najjaśniejsza gwiazda Panny, a jej polska nazwa to Kłos. Dawni Grecy utożsamiali gwiazdozbiór Panny z boginią urodzaju Demeter, która w dłoni trzyma … właśnie kłos, czyli gwiazdę Spika. Spika to w rzeczywistości dwie gwiazdy, orbitujące wokół wspólnego środka masy, w bliskiej odległości od siebie.

ARKTUR jest najjaśniejszą gwiazdą gwiazdozbioru Wolarza. Jego nazwa pochodzi od starogreckiego słowa Arktouros (strażnik niedźwiedzia). Współcześnie astronomowie twierdzą, że Arktur jest najbliższą nam gwiazdą pochodzącą z innej galaktyki – nieistniejącej już galaktyki karłowatej, która została rozerwana i wchłonięta przez naszą Drogę Mleczną.

rys. Stellarium

21 marca 2020 r.

W marcu i kwietniu fazy Księżyca zmieniają się od nowiu, poprzez pełnię i z powrotem do nowiu.

Waszym zadaniem jest dokładna obserwacja tych zmian. W zadaniu przyda się kartka i ołówek. Postarajcie się raz w tygodniu zaobserwować aktualny kształt Księżyca i go narysować. Narysujcie też to, co widać za waszym oknem w pobliżu Księżyca: np. dach domu, drzewa itp. Wspólnie stworzymy fantastyczną galerię faz Księżyca.

Niebo jest pełne gwiazdozbiorów! Oficjalnie uznanych przez Międzynarodową Unię Astronomiczną jest ich aż 88. Nauczymy was odnajdywać na niebie Smoka.

Chociaż Smok należy do gwiazdozbiorów okołobiegunowych, czyli widać go przez cały rok, przez najbliższy czas polecamy szukać go dopiero po godzinie 22, kiedy wzniesie się wystarczająco wysoko nad horyzont.

Najpierw odnajdź na niebie Wielką Niedźwiedzicę. To nic trudnego. Ogon i plecy niedźwiedzicy, czyli jej siedem najjaśniejszych gwiazd, nazywanych potocznie Wielkim Wozem, bardzo odznaczają się na tle nieba jasnością. Wystarczy więc, że znajdziesz Wielki Wóz. Podpowiemy, że wiosennymi wieczorami znajduje się on wysoko na niebie.

Następnie znajdźmy Małą Niedźwiedzicę. To trudniejsze, bo jej gwiazdy nie są tak jasne, ale wystarczy wiedza, że niedźwiedzice na niebie są zwrócone do siebie plecami, oraz że gdy pięciokrotnie przedłuży się odcinek łączący gwiazdy z tyłu skrzyni Wielkiego Wozu, trafi się na Gwiazdę Polarną — która świeci na końcu ogonka Małej Niedźwiedzicy.

Najwyższy czas znaleźć Smoka. Jego ogon leży między niedźwiedzicami, owija się wokół małej, następnie odgina się w przeciwną stronę, by zwiesić łeb nad gwiazdą Wega z gwiazdozbioru Lutni.

Dla ułatwienia załączamy grafiki z programu Stellarium.

Uwaga, kometa leci! Spokojnie, ta wcale nie jest groźna, ale za to może być widowiskowa! Może, ponieważ jak powiedział pewnego razu słynny odkrywca komet David Levy: „Komety są jak koty – mają ogony i zawsze podążają własnymi ścieżkami.”

Prognozy są jednak bardzo optymistyczne i jeżeli się sprawdzą, to kometę C/2019 Y4 (ATLAS) już w maju będziemy mogli dostrzec gołym okiem.

W połowie maja kometę odnajdziemy w konstelacji Perseusza, a więc będzie dostępna przez całą noc na niebie. Do końca maja zbliżając się do Słońca ma stawać się coraz jaśniejsza.

Pamiętajcie jednak, że komety to bryły lodowe, a te, zbliżając się do Słońca, mogą być nieprzewidywalne. Może się okazać, że będzie dostępna tylko za pomocą teleskopu, ale jest też szansa, że na niebie będziemy mieli prawdziwy fajerwerk!

Trzymajcie kciuki za C/2019 Y4 (ATLAS)!

Fot. Hisayoshi Kato

22 marca 2020 r.

Jak jest na Księżycu? Ciepło, zimno, jasno, ciemno? Podczas niedzielnego pokazu spojrzycie na Srebrny Glob z Ziemi, z kosmosu, a nawet z jego powierzchni. Zobaczycie księżycowe wulkany i jaskinie. Miejsca, w których zawsze trwa dzień i takie, gdzie Słońce nigdy nie dochodzi. Wspólnie sprawdzimy co czeka astronautów, którzy polecą na Księżyc za kilka lat.

Jakie w tym tygodniu prognozy dla Układu Słonecznego? Na Merkurym w nocy silne przymrozki, ale w ciągu dnia temperatura wzrośnie nawet do 400 °C. Na Wenus 480 °C, wysokie ciśnienie i przelotne kwaśne deszcze. W niektórych regionach Marsa przewidywane natomiast umiarkowane burze piaskowe. Uwaga też na silny wiatr na Uranie – w porywach do 240 m/s.

W tę niedzielę, podczas pokazu na żywo opowiemy o pogodzie w kosmosie. Czeka nas diamentowy deszcz, wiatr słoneczny i burza magnetyczna. Zapraszają Jacek, Tomek i Bolek. Weźcie parasol.

Dlaczego gwiazdy mają różne kolory? Czemu niektóre z nich wybuchają? Zapraszamy Was do świata gwiazd. Przekonacie się, jak bardzo jest on zróżnicowany. Pokażemy Wam gwiazdy zupełnie niepozorne i prawdziwe olbrzymy. Świecące bardzo jasno i nieco słabiej.

Pamiętacie jeszcze Plutona? Kiedyś był planetą, częścią Układu Słonecznego. Dlaczego został zdegradowany? Podczas pokazu polecimy na Plutona, dokładniej go poznamy i spojrzymy mu prosto w „serce”. Obejrzymy także inne kosmiczne głazy, np. komety.

Sylwester na niebie? To nie muszą być efekty pirotechniczne! Pokażemy Wam znacznie bardziej wystrzałowe obiekty - supernowe, spadające gwiazdy, mgławicę Krab i galaktykę o nazwie Fajerwerk. Sprawdzimy, jak świętują astronauci na stacji kosmicznej i jakie zjawiska astronomiczne przyniesie nam nowy rok.

Nasze wirtualne Planetarium działa i zaprasza na kolejne pokazy! Krzysztof, Tomasz oraz Mateusz opowiedzą o niebie i zabiorą Was w kosmos.

Czym w rzeczywistości była Gwiazda Betlejemska? Jakie ciało niebieskie najjaśniej zaświeci 24 grudnia w tym roku? Jak znaleźć je na niebie? Dowiecie się tego podczas specjalnego pokazu który poprowadzą Tomasz, Krzysztof i Mateusz wprost z Planetarium. Gwarantujemy także wyjątkowy, świąteczny klimat.

Nasze wirtualne Planetarium działa i zaprasza na kolejne pokazy! Krzysztof, Tomasz oraz Mateusz opowiedzą o niebie i zabiorą Was w kosmos.

Grudniowa noc spadających gwiazd Spadające gwiazdy to nie tylko Perseidy! Meteory z roju Geminidów są poszkodowane, bo widać je zimą i nikt nie ma ochoty na długie obserwacje w chłodzie. Będziemy je zatem oglądać na ekranach, w domowym zaciszu.

Nasze wirtualne Planetarium działa i zaprasza na kolejne pokazy! Mateusz, Jacek oraz Mateusz opowiedzą o niebie i zabiorą Was w kosmos.

Gwiazdka z nieba od Mikołaja Czy gwiazdka może wpaść przez komin, razem z Mikołajem? Jak zostać właścicielem gwiazdy? Dlaczego na obrazkach wszystkie gwiazdy wyglądają tak, a nie inaczej? Podczas Mikołajkowego pokazu przyjrzymy się znanym gwiazdom. Zabierzemy także najmłodszych w najbardziej zagadkowe miejsca Układu Słonecznego.

Nasze wirtualne Planetarium działa i zaprasza na kolejne pokazy! Mateusz, Bolek oraz Tomek. opowiedzą o niebie i zabiorą Was w kosmos.

Jeden z najbardziej intrygujących obiektów w kosmosie to...? Zgadza się , czarna dziura! Wydają się straszne, ale wcale nie muszą takie być! Wystarczy, że nie będziemy się do nich za bardzo zbliżać. Te niesamowicie ciekawe obiekty pełnią bardzo ważną rolę w galaktykach, a w ich pobliżu czas płynie w innym tempie.

Okazuje się, że czarne dziury nie są aż tak czarne jak nam się wydaje, wysyłają silne promieniowanie i m.in. dzięki temu jesteśmy w stanie je dostrzec. Więcej o czarnych dziurach oraz galaktykach, które bez nich wyglądałyby zupełnie inaczej dowiecie się w naszym pokazie!

Nasze wirtualne Planetarium działa i zaprasza na kolejne pokazy! Piotrek, Krzysiek i Tomek opowiedzą o niebie i zabiorą Was w kosmos.

Na początek nawiążemy do poprzedniego pokazu, przypominając wydarzenia astronomiczne i astronautyczne z ostatniego tygodnia, po czym spojrzymy w niebo. Wśród gwiazdozbiorów, które widać jesienią, jest kilka związanych z żywiołem wody. Zastanawialiście się, dlaczego? Spojrzymy też na planety i Księżyc widoczne tej nocy i przypomnimy legendę o pierwszym Polaku na Księżycu.

Potem wybierzemy się w podróż na Księżyc i dalej w Układ Słoneczny. Miniemy Marsa i polecimy do Jowisza i Saturna, które mają mnóstwo niezwykłych księżyców! Czy wiecie, który księżyc wygląda jak pizza, a który jak pierożek cappeletti? Że jest księżyc z atmosferą i księżyc z gejzerami, które tworzą pierścień wokół Saturna? Na koniec odwiedzimy też Plutona i jego księżyc, tak duży, że właściwie można nazwać te ciała podwójną planetą karłowatą.

Zapraszamy do naszego wirtualnego Planetarium! W kosmos zabiorą Was: Tomek, Piotrek oraz Krzysiek. Zobaczycie, jakie gwiazdozbiory można zobaczyć na niebie przez całą noc, a jakie będą pojawiały się w kolejnych godzinach. Opowiemy o deszczach meteorów, które widać w listopadzie, szczególnie o Leonidach i skąd się one biorą. Dowiecie się też, o jakich porach nocy można oglądać pięć planet widocznych gołym okiem.

Wybierzemy się także poza Ziemię. W nocy 16 listopada wystartował statek Crew Dragon z załogą na Międzynarodową Stację Kosmiczną. Opowiemy o tej stacji i pokażemy, jak przebiegał lot tego pojazdu. Odwiedzimy także Marsa, żeby obejrzeć go z bliska.

Tym razem Mateusz i Piotrek opowiedzą o planetach okrążających inne gwiazdy! Spróbujemy znaleźć na niebie gwiazdy z planetami, zastanowimy się, czy da się tam dolecieć i czy na którejś z tych planet mogą panować warunki dla życia.

Dwa Mateusze z planetarium opowiedzą wam o tym co można wypatrzyć na nocnym niebie, a także zabiorą nas na wycieczkę po Układzie Słonecznym. A Układ Słoneczny to nie tylko Słońce i planety! Poznamy planetoidy, planety karłowate i komety. Przyjrzymy się niektórym z bliska.

Czy tak jak my, czekacie aż na dworze zrobi się ciepło? Będzie można położyć się na kocu w ogrodzie albo usiąść na balkonie i popatrzeć się w gwiazdy?

Podczas najbliższego pokazu online przygotujemy Was do wiosennych wieczornych obserwacji. Korona Północna, Herkules, Lutnia – gdzie ich szukać na niebie i jakie opowieści kryją się za tymi gwiazdozbiorami?

Usłyszycie też o meteorach z roju Lirydów, dowiecie się kiedy nad Polską przeleci Międzynarodowa Kosmiczna i polecicie do wybranej przez siebie planety.

Przed nami pierwszy lot w atmosferze Marsa. Marsjański helikopter – dron Ingenuity – oddzielił się już od łazika Perseverance, by podjąć niezwykłe wyzwanie lotu nad Czerwoną Planetą. Dlaczego niezwykłe? Dlatego, że ciśnienie przy powierzchni Marsa jest około stukrotnie niższe niż przy powierzchni Ziemi, więc śmigła helikoptera zbudowanego z lekkich materiałów kompozytowych będą musiały się kręcić znacznie szybciej niż na naszej planecie.

Czy uda się wykorzystać siłę nośną, by wzbić helikopter ponad powierzchnię Marsa? Jak daleko poleci, co nam pokaże i czy są już planowane podobne misje? Jak można poruszać się po innych ciałach niebieskich w Układzie Słonecznym?

To wszystko pokażemy, a także o tym porozmawiamy, wraz z naszym gościem, z którym śledziliśmy wspólnie lądowanie łazika Perseverance – dr. Arturem Chmielewskim z NASA.

Jak narodził się Wszechświat? A co było przedtem? Czym jest czas a czym czasoprzestrzeń?

W tym odcinku naszego cyklu pokazów online postaramy się przybliżyć odpowiedzi na jedne z najbardziej fundamentalnych pytań kosmologii. Porozmawiamy o tym od czego zależy upływ czasu, opowiemy o przeszłości i przyszłości całego Wszechświata oraz o tym jak to badamy.

Na ten ponadczasowy pokaz zapraszają Was: Bolek, Mateusz i Krzysztof.

Porozmawiamy więc o czasie. Czym jest czas i dlaczego go zmieniamy? Czy daleko w kosmosie biegnie jakoś inaczej? Jak ewoluował Wszechświat w czasie? Poznamy także wiosenne gwiazdozbiory - podążymy śladem Niedźwiedzicy wraz z Wolarzem i zapleciemy Warkocz Bereniki.

Astronomiczna wiosna rozpoczyna się w tym roku 20 marca, dzień wcześniej niż kalendarzowa.

Dlaczego wtedy i jakie zjawiska astronomiczne się z tym wiążą? Od czego zależy długość dnia i jakie widoczne są wiosną gwiazdozbiory? Jakie związane są z nimi historie?

O tym przekonacie się już podczas najbliższego pokazu na żywo. Opowiemy też o tym, jak wyglądają wiosny na innych planetach Układu Słonecznego.

Na pokaz online zapraszają Krzysztof, Bolek i Tomek.

Wszyscy znamy osiem planet Układu Słonecznego. Wiecie, że są też planety pozasłoneczne? Takie, które krążą wokół gwiazd innych niż Słońce. Nazywamy je egzoplanetami. Odkryliśmy ich już ponad 4300. Są bardzo różnorodne – skaliste i gazowe, lodowato zimne i pokryte lawą, z pierścieniami i bez. Jak mogą wyglądać takie planety? Jak je odkrywamy? Opowiemy o tym podczas pokazu na żywo online już w niedzielę. Zapraszają Krzysztof, Olek i Mateusz.

Czy wytrwały łazik bezpiecznie wyląduje na Marsie i podejmie swoją misję?

Perseverance (Wytrwałość) wystartował 30 lipca 2020 r. i po półrocznej podróży zbliżył się do Czerwonej Planety. Jego zadaniem jest poszukiwanie ewentualnych śladów dawnego życia, badanie pyłu marsjańskiego oraz próba wykorzystania dwutlenku węgla z atmosfery do produkcji tlenu. To pierwszy w historii łazik wyposażony w mały helikopter. Obejrzyjcie lądowanie łazika na żywo! Razem z nami i naszym gościem specjalnym - dr. Arturem Chmielewskim z NASA. Przy okazji porozmawiamy o Marsie, misji Perseverance i planach kolonizacji oraz budowy habitatu na Czerwonej Planecie.

Dr Artur Chmielewski – inżynier, menadżer projektów kosmicznych w Laboratorium Napędu Odrzutowego Centrum NASA oraz wykładowca projektu edukacyjnego NASA „Space Academy”. Współpracował przy tworzeniu kilkunastu misji agencji, w tym tych najbardziej przełomowych, jak misja Galileo, Cassini-Huygens czy misji ESA i NASA Rosetta – pierwszego historycznego lądowania na komecie.

Więcej o wydarzeniu