Koronawirus na celowniku

Nauka jest obecna w naszym codziennym życiu, ale w dobie koronawirusa zasługuje na szczególne zaufanie. Stan wiedzy o wirusie powiększa się z dnia na dzień wraz z nowymi badaniami. To naukowcy i medycy dostarczają nam sprawdzonych danych.

Za nami 20 spotkań w serii „Koronawirus na celowniku”. Przez dziewięć miesięcy eksperci z różnych ośrodków naukowych, uczelni i szpitali odpowiadali na Wasze pytania dotyczące pandemii. Wirusolodzy, biolodzy, epidemiolodzy, lekarze, ekonomiści, psychologowie, medioznawcy wyjaśniali, czym są nowe mutacje wirusa COVID-19, jak działają szczepionki, na czym polega odporność populacyjna, a także jakie są gospodarcze konsekwencje lockdownu albo dlaczego niektórzy wierzą w teorie spiskowe na temat pandemii.

Przed nami spotkanie ostatnie, podsumowujące cały cykl. Eksperci zastanowią się, jaka jest rola nauki, szczególnie w sytuacji pandemii. Jej uczestnikami będą członkowie zespołu ds. COVID-19 w Polskiej Akademii Nauk prof. Jerzy Duszyński, prof. Krzysztof Pyrć i dr Anna Plater-Zyberk oraz przedstawiciel Centrum Nauki Kopernik Robert Firmhofer.

Na spotkaniu paneliści odpowiedzą na pytania:

• jak żyć w świecie z koronawirusem?
• kiedy skończy się pandemia i czy wirus da się całkowicie wyeliminować?
• czym wariant Omikron różni się od wcześniejszych wariantów?
• jak powinna być rola nauki i komunikacji naukowej w pandemii?
• czy ufamy instytucjom naukowym?

Widzowie będą mogli na czacie zadawać ekspertom pytania.

Prof. dr hab. Jerzy Duszyński – prezes Polskiej Akademii Nauk, biochemik, dyrektor Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Nenckiego w Warszawie (2003–2008), krajowy delegat do prac BioMedSciences European Strategy Forum for Research Infrastructures (2005–2009) oraz do Globalnego Forum Naukowego OECD (od 2007 r.), członek Akademia Europaea w Londynie (od 2012) oraz Rady Nadzorczej Institute for Research in Biomedicine w Barcelonie (od 2013), przewodniczący interdyscyplinarnego zespołu ds. COVID-19 przy Prezesie PAN.

Prof. dr hab. Krzysztof Pyrć – wirusolog i biolog molekularny, specjalista w dziedzinie biologii zakażeń wirusowych, nowych metod diagnostycznych oraz nowych leków przeciwwirusowych. Lider grupy badawczej ViroGenetics w Małopolskim Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek i zastępca przewodniczącego interdyscyplinarnego zespołu ds. COVID-19 przy Prezesie PAN.

dr Anna Plater-Zyberk – językoznawczyni i antropolożka, ekspertka w dziedzinie współpracy międzynarodowej w nauce, stworzyła zespół i pierwsze międzynarodowe programy Narodowego Centrum Nauki, koordynatorka współpracy z zagranicą w Polskiej Akademii Nauk (od 2017), członkini i sekretarz interdyscyplinarnego zespołu ds. COVID-19 przy Prezesie PAN.

Robert Firmhofer – współtwórca i dyrektor Centrum Nauki Kopernik, członek zarządu Europejskiego Stowarzyszenia Centrów i Muzeów Nauki, ECSITE (od 2008), Amerykańskiego Stowarzyszenia Centrów Nauki i Technologii, ASTC (od 2017), a także Rady Upowszechniania Nauki PAN, laureat nagrody im. Hugona Steinhausa za wybitne osiągnięcia w dziedzinie komunikacji naukowej (1998), odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2012) oraz francuskim Narodowym Orderem Zasługi (Ordre national du Mérite) (2014).

Pandemii COVID-19 od samego początku towarzyszy zjawisko dezinformacji. Ma ono zasięg globalny i przeszkadza w skutecznej walce z wirusem. Teorie spiskowe i fake newsy rozpowszechniają się szybciej niż naukowo potwierdzone fakty. Większość fałszywych informacji o COVID-19 jest przekazywana przez media społecznościowe, bez weryfikacji treści i źródeł. Wprowadzeni w błąd ludzie nie respektują naukowo potwierdzonych zaleceń zdrowotnych i mogą przyczyniać się do rozprzestrzeniania się pandemii.

• Skąd się biorą i czego dotyczą fałszywe treści związane z pandemią? 
• Jak działa mechanizm dezinformacji? 
• Dlaczego wierzymy w nieprawdziwe informacje? Kto jest najbardziej podatny na dezinformację? 
• Jak demaskować fake newsy i teorie spiskowe? Czy jesteśmy otwarci na weryfikację informacji? 
• Jakie skutki ma dezinformacja na temat COVID-19?

dr hab. Karina Stasiuk-Krajewska, prof. Uniwersytetu SWPS – medioznawca, teoretyk komunikacji, etyk komunikacji profesjonalnej, kierownik Katedry Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej na Wydział Prawa i Komunikacji Społecznej we Wrocławiu, specjalistka w dziedzinie badań nad dezinformacją medialną, teorią komunikacji, etyką i profesjonalizacją zawodów medialnych (Public Relations, dziennikarstwo) oraz ilościowych i jakościowych badań nad językiem i komunikacją (z wykorzystaniem metod analizy kwantytatywno-korpusowej oraz analizy dyskursu), autorka niemal stu publikacji naukowych, w tym trzech książek. Kieruje Central European Digital Media Observatory (CEDMO) w Polsce.

CEDMO to międzynarodowy ośrodek naukowy, w ramach którego praktycy fact checkingu i badacze dezinformacji medialnej (w tym fake newsów) z Polski, Słowacji i Czech analizują te zjawiska oraz wypracowują metody ograniczania ich negatywnego wpływu społecznego.

Komu zagraża czwarta fala – wpływ szczepień na obecną sytuację epidemiczną w Polsce

Pod koniec września liczba dziennych zakażeń wirusem SARS-CoV-2 przekroczyła tysiąc i wciąż rośnie. Zapowiadana czwarta fala stała się faktem, choć jej dynamika wydaje się mniej gwałtowna niż w przypadku dwóch poprzednich. Dzięki programowi powszechnych szczepień dziś na COVID-19 choruje mniej osób, mniej osób umiera. Jednak dominujący obecnie wariant wirusa Delta jest bardziej zakaźny i odporniejszy na szczepionki. Nie wiadomo więc, czy wkrótce statystki zachorowań znacznie się nie pogorszą. Tym bardziej że obowiązujące dzisiaj zasady dotyczące kontaktów społecznych nie są zbyt restrykcyjne (otwarte szkoły, uczelnie, obiekty sportowe, gastronomiczne itp.).

• Jaka obecnie jest sytuacja epidemiczna w Polsce?
• Jak będzie wyglądał szczyt czwartej fali i kiedy nastąpi?
• Co zrobić, by ograniczyć transmisję wirusa SARS-CoV-2 i zmniejszyć liczbę zakażeń?
• Jaki jest przebieg COVID-19 u osób zaszczepionych, a jaki u niezaszczepionych?
• Jaka jest śmiertelność w obu tych grupach?
• Dlaczego na szczepienie nigdy nie jest za późno?

Dr hab. n. med. Tomasz Smiatacz – lekarz, specjalista chorób wewnętrznych i zakaźnych, adiunkt i kierownik Kliniki Chorób Zakaźnych Wydziału Lekarskiego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, prorektor ds. studenckich na tym uniwersytecie, konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób zakaźnych, członek Interdyscyplinarnego Zespołu ds. COVID-19 przy prezesie Polskiej Akademii Nauk.

Jak rozwija się odpowiedź immunologiczna przeciw SARS-CoV-2?

Reakcje odpornościowe organizmu występują przy każdej chorobie, również w przypadku najbardziej powszechnych infekcji. Powłoki i wydzieliny ciała stanowią naturalne bariery ochronne przed bakteriami czy wirusami. Jeżeli te bariery zawiodą, aktywowane są wewnętrzne mechanizmy odpowiedzi immunologicznej, które nie dopuszczą do pojawienia się poważniejszych objawów choroby.

Pandemia zdążyła nas już nieco oswoić z takimi pojęciami jak patogen, antygen, limfocyty, odpowiedź komórkowa i humoralna, cytokiny... Głębsza wiedza może nam pomóc w lepszym zrozumieniu zagrożeń związanych z COVID-19, a także zwiększyć świadomość korzyści, które daje odpowiednio stosowana profilaktyka, w szczególności szczepienia.

• W jaki sposób układ odpornościowy reaguje na wirusa SARS-CoV-2?
• Jakie są główne komponenty odpowiedzi immunologicznej?
• Czym się różni swoista odpowiedź immunologiczna od odpowiedzi nieswoistej?
• Czy wrodzone cechy układu odpornościowego mają wpływ na przebieg COVID-19?
• Na czym polega burza cytokinowa?
• Od czego zależy skuteczność odpowiedzi immunologicznej?
• Jak szczepienia zwiększają sprawność naszego układu odpornościowego?

prof. dr hab. med. Jakub Gołąb – lekarz i naukowiec, specjalista w dziedzinie immunologii i doświadczalnej onkologii; stażysta Harvard Institutes of Medicine, Department of Experimental Hematology and Oncology. Obecnie kieruje Zakładem Immunologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Jest współzałożycielem firm biotechnologicznych, m.in. ExploRNA Therapeutics (spin-offu przy Uniwersytecie Warszawskim), która zajmuje się opracowywaniem technologii modyfikacji mRNA oraz rozwijaniem innowacyjnych terapii opartych na mRNA.

Wariant koronawirusa Delta, wykryty pierwotnie w Indiach w październiku 2020 roku, dziś jest obecny już w ponad 150 krajach świata. Również w Polsce.

• Co sprawia, że indyjski wariant koronawirusa tak szybko się rozprzestrzenia i jest tak zakaźny?
• Czy ta odmiana wirusa jest bardziej niebezpieczna dla ludzi?
• Kto w Polsce potencjalnie jest bardziej podatny na zarażenie?
• Jak postępować, by zminimalizować ryzyko zakażenia wirusem Delta w szkole czy w pracy?
• Jak na wariant Delta zareaguje organizm osoby zaszczepionej, a jak osoby niezaszczepionej?
• Dla których grup zawodowych szczepienia to konieczność?

Dr hab. Ernest Kuchar – specjalista chorób zakaźnych i medycyny sportowej, pediatra. Absolwent Akademii Medycznej we Wrocławiu, gdzie ukończył również Podyplomowe Studia Zarządzania i Oceny Technologii Medycznej. Kieruje Kliniką Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjno-Izolacyjnym na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Od 2018 r. jest prezesem Polskiego Towarzystwa Wakcynologii.

Od pewnego czasu naukowcy i naukowczynie z całego świata przewidują, że wirusa SARS-CoV-2 nie uda się wyeliminować całkowicie. Wprawdzie masowe szczepienia zapewniają skuteczne ograniczanie rozprzestrzeniania się choroby, lecz sam wirus pozostanie. A wraz z nim niebezpieczeństwo. Jeśli wirus ponownie wymknie się spod kontroli, czeka nas powtórka z roku 2020. Dlatego tak ważna jest rzetelna informacja na temat przewidywanych kierunków rozwoju pandemii COVID-19 oraz promowanie odpowiedzialnych zachowań społecznych mających na celu ograniczanie jej bliższych i dalszych skutków.

• Czy dzięki uzyskaniu odporności populacyjnej uda się przezwyciężyć obecny kryzys epidemiczny?
• W jakim zakresie stosowane obecnie szczepionki przeciw COVID-19 pozwalają zwalczać także nowe warianty wirusa?
• Czy dotychczasowa strategia ograniczania transmisji wirusa (DDM + testowanie) jest skuteczna?
• Jak doświadczenia z obecnej pandemii wpłyną na naszą wiedzę w dziedzinie epidemiologii?
• Co należy zmienić w organizacji życia publicznego, aby zminimalizować zagrożenia epidemiczne w przyszłości?

Gen. dyw. prof. dr hab. n. med. Grzegorz Gielerak – specjalista w zakresie chorób wewnętrznych i kardiologii, Master of Business Administration (MBA), dyrektor Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, konsultant krajowy do spraw obronności w dziedzinie chorób wewnętrznych, członek Rady do spraw Zdrowia Publicznego przy Ministerstwie Zdrowia oraz Rady do spraw Ochrony Zdrowia przy Prezydencie RP.

Pandemia znacznie przyczyniła się do postępu naukowego. Dzięki przekierowaniu priorytetów badawczych na jeden cel oraz kolektywnej pracy naukowców i naukowczyń z całego świata bardzo szybko udało się zsekwencjonować genom wirusa SARS-CoV-2, poznać patogenezę wywoływanej przez niego choroby, a w końcu wynaleźć skuteczne i bezpieczne szczepionki przeciw COVID-19. Zdobyta w ten sposób wiedza i doświadczenie niewątpliwie przyczynią się do szybszego i lepszego reagowania w przyszłości, kiedy w przyszłości staniemy wobec zagrożeń epidemiami, które mogą nam przynieść nieznane jeszcze dziś patogeny.

Walka z pandemią to nie tylko sukcesy nauki. Pojawiające się nowe warianty koronawirusa wykazują większą odporność na szczepionki, co stawia pod znakiem zapytania możliwość osiągnięcia odporności populacyjnej i szanse na ostateczne pokonanie pandemii w najbliższym czasie. Wciąż też nie mamy leku na COVID-19, a doniesienia o kolejnych skutecznych preparatach okazują się przedwczesne. Chlorochina, iwermektyna, amantadyna to przykłady substancji, co do których hipotezy badawcze zostały niedostatecznie zweryfikowanych, a zbyt szybko próbowano wprowadzać je w życie.

• W jaki sposób pandemia wpłynęła na naukę?
• Co przyczyniło się do sukcesów nauki, a co do jej porażek?
• Jak skutecznie komunikować wyniki badań naukowych?

Naszym gościem będzie prof. Wojciech Szczeklik, lekarz anestezjolog, specjalista w dziedzinie intensywnej terapii i immunologii klinicznej. Oprócz zagadnień dotyczących roli nauki w dobie pandemii będziemy rozmawiać też o samej chorobie COVID-19, jej przebiegu i leczeniu, a także skuteczności szczepień na wariant Delta.

Prof. Wojciech Szczeklik – lekarz i naukowiec, specjalista chorób wewnętrznych, anestezjologii i intensywnej terapii oraz immunologii klinicznej. Kieruje Kliniką Anestezjologii i Intensywnej Terapii w Szpitalu Wojskowym w Krakowie. Naukowo związany z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ CM). Wykłada również na Uniwersytecie McMaster w Kanadzie. Autor licznych publikacji w renomowanych czasopismach biomedycznych oraz w podręcznikach medycznych i naukowych. Współautor wytycznych leczenia COVID-19 m.in. dla Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMIT), Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) czy międzynarodowej kampanii na rzecz przeżycia sepsy – Surviving Sepsis Campaign.

25 sierpnia, godz. 19.00

 Od początku pandemii lekarze i naukowcy poszukują skutecznego leku na Covid-19. Od początku badania toczyły się w dwóch kierunkach – próby zastosowania leków wykorzystywanych w leczeniu innych chorób oraz stworzenie nowych preparatów lub opracowanie nowych koncepcji leczenia.

Przebadano tysiące już istniejących preparatów, z których zaledwie kilka zostało warunkowo dopuszczonych do stosowania terapeutycznego. Po przeprowadzeniu badań na dużych grupach pacjentów okazywało się, że albo nie mają one istotnego wpływu na łagodzenie przebiegu choroby (jak chlorochina, azytromycyna, lopinavir/ritonavir), albo mogą być zastosowane tylko na określonym etapie choroby, nie wpływając na przebieg procesu infekcyjnego (tocilizumab).

Już na wczesnym etapie pandemii prowadzone były próby zastosowania  tzw. osocza ozdrowieńców. Zawiera ono przeciwciała wytworzone przez organizm pacjentów, którzy pokonali chorobę (ozdrowieńców) i może być podana pacjentom, których organizm jeszcze ich nie wytworzył w trakcie choroby. Wyniki badań były często sprzeczne, natomiast podstawowe zagadnienie to konieczność podania osocza w odpowiednim czasie. Osocze może zawierać różne miano przeciwciał i jego zastosowanie może spotykać się z pewnymi ograniczeniami, stąd próba stworzenia wystandaryzowanego i bezpiecznego preparatu swoistych immunoglobulin.

Zapraszamy na spotkanie z prof. Krzysztofem Tomasiewiczem, który kieruje zespołem pracującym nad opracowaniem leku bazującego właśnie na osoczu ozdrowieńców.

Termin odporność populacyjna (zbiorowiskowa, stadna) odnosi się do sytuacji, kiedy w danej zbiorowości liczba osób uodpornionych na zakażenie jest tak duża, że osoby na zakażenie podatne również są bezpieczne – nie ma kto ich zarazić. Ostatnio dużo dyskutuje się na temat progu odporności populacyjnej, a więc odsetka uodpornionych, powyżej którego epidemia zaczyna samoistnie wygasać. Wówczas kolejna fala zachorowań przestałaby nam zagrażać.

Osiągnięcie i przekroczenie progu odporności w przypadku nowego patogenu, takiego jak SARS-CoV-2, jest możliwe jedynie poprzez masową akcję szczepień. Osiągnięcie odporności populacyjnej poprzez przechorowanie i nabycie odporności naturalnej przez odpowiednią liczbę osób wiązałoby się z gigantycznymi kosztami społecznymi i ekonomicznymi.

Im bardziej zaraźliwy patogen, tym próg odporności jest wyższy. Stąd tak niepokoi szerzenie się nowych wariantów koronawirusa – wariant delta rozprzestrzenia się dwukrotnie łatwiej niż pierwotny wirus z Wuhan! Drugim niepokojącym zjawiskiem jest zmniejszona skuteczność szczepień wobec nowego wariantu koronawirusa. W efekcie osób realnie uodpornionych, które się nie zakażą i nie zakażą innych, jest mniej niż osób zaszczepionych.

W Polsce na początku sierpnia łączna liczba osób w pełni zaszczepionych oraz tych, którzy pokonali chorobę, wynosiła około 20 milionów. To daje odporność populacyjną na poziomie nieco ponad 50 procent, czyli daleką od wymaganego progu, który szacuje się na co najmniej 80 procent. Wszystko wskazuje więc na to, że przed jesienią nie osiągniemy odpowiednio wysokiego stanu zaszczepienia – tym bardziej, że od czerwca liczba szczepień gwałtownie spada.

A jednak warto walczyć o jak najwyższą liczbę zaszczepionych. Im jest ich więcej, tym wolniejsza i niższa będzie zapowiadana czwarta fala pandemii. Mniejsze będzie zagrożenie dla systemu opieki medycznej i mniej uciążliwych, ale koniecznych restrykcji.

Dr Aneta Afelt, dr n. med. Kamila Ludwikowska, dr n. med. Magdalena Okarska-Napierała
28 lipca 2021

PIMS, czyli dziecięcy wieloukładowy zespół zapalny powiązany z COVID-19 (ang. Paediatric Inflammatory Multisystem Syndrome), to rzadka, lecz groźna choroba występująca u dzieci kilka tygodni po zakażeniu wirusem SARS-CoV-2. Została wykryta już na samym początku pandemii w kwietniu 2020 roku w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Biorąc pod uwagę pierwsze objawy (gorączka, ból brzucha z biegunką i nudnościami, wysypka, zapalenie spojówek), trudno ją odróżnić od zwykłej infekcji. Jednak badania kliniczne dowodzą, że rozwój PIMS powoduje poważne powikłania, m.in. w obrębie układu sercowo-naczyniowego. Dlatego tak ważna jest szybka diagnoza i odpowiednie leczenie szpitalne. 

Kiedy w maju 2020 pierwsze przypadki PIMS zaobserwowano w Polsce, grupa lekarzy z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu i Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego zainicjowała projekt badawczy MOIS-CoR (ang. Multiorgan Inflammatory Syndrome COVID-19 Related), którego celem jest poznanie nowej choroby i opracowanie metod jej leczenia. W ramach projektu realizowany jest krajowy rejestr zachorowań na PISM, a w pracach bierze udział zespół naukowców z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego, którym kieruje dr Catherine Suski-Grabowski. 

Zapraszamy na spotkanie z koordynatorkami badań MOIS-CoR w Polsce dr Kamilą Ludwikowską i dr Magdalena Okarską-Napierałą. Spotkanie poprowadzi dr Aneta Afelt. 

Szczepionki oparte na mRNA (BioNTech/Pfizer, Moderna) pojawiły się już pół roku temu. Wciąż jednak budzą kontrowersje wśród części społeczeństwa. Twórcom szczepionek niesłusznie zarzuca się zbytni pośpiech i brak staranności w badaniach laboratoryjnych i testach klinicznych. Tymczasem prace nad opracowaniem technologii terapeutycznych wykorzystujących mRNA trwają od ponad dwudziestu lat. Pandemia te prace tylko przyspieszyła. Dzięki współpracy naukowców i naukowczyń z całego świata ludzkość dysponuje dzisiaj skuteczną bronią przeciw COVID-19, ale także może rozwijać nowoczesne metody immunoterapii genowej i stosować je do walki z innymi chorobami, np. nowotworami.

Podczas spotkania dowiemy się:

• jak powstały i jak działają szczepionki mRNA przeciwko COVID-19;
• w jaki sposób mRNA zawarty w szczepionce aktywuje układ immunologiczny;
• co to jest burza cytokinowa i czy po podaniu szczepionki mRNA jest ryzyko jej wystąpienia;
• dlaczego szczepionki mRNA są bezpieczne;
• czy brak odczynów poszczepiennych świadczy o niedziałaniu szczepionki mRNA;
• czy szczepionki mRNA są skuteczne na nowe warianty koronawirusa;
• jaki potencjał, wykraczający poza terapie przeciwwirusowe, ma technologia mRNA.

Szczepionki oparte na mRNA (BioNTech/Pfizer, Moderna) pojawiły się już pół roku temu. Wciąż jednak budzą kontrowersje wśród części społeczeństwa. Twórcom szczepionek niesłusznie zarzuca się zbytni pośpiech i brak staranności w badaniach laboratoryjnych i testach klinicznych. Tymczasem prace nad opracowaniem technologii terapeutycznych wykorzystujących mRNA trwają od ponad dwudziestu lat. Pandemia te prace tylko przyspieszyła. Dzięki współpracy naukowców i naukowczyń z całego świata ludzkość dysponuje dzisiaj skuteczną bronią przeciw COVID-19, ale także może rozwijać nowoczesne metody immunoterapii genowej i stosować je do walki z innymi chorobami, np. nowotworami.

Podczas spotkania dowiemy się:

• jak powstały i jak działają szczepionki mRNA przeciwko COVID-19;
• w jaki sposób mRNA zawarty w szczepionce aktywuje układ immunologiczny;
• co to jest burza cytokinowa i czy po podaniu szczepionki mRNA jest ryzyko jej wystąpienia;
• dlaczego szczepionki mRNA są bezpieczne;
• czy brak odczynów poszczepiennych świadczy o niedziałaniu szczepionki mRNA;
• czy szczepionki mRNA są skuteczne na nowe warianty koronawirusa;
• jaki potencjał, wykraczający poza terapie przeciwwirusowe, ma technologia mRNA.

SARS-COV-2 to wirus wyjątkowo perfidny. Choroba, którą wywołuje, u zdecydowanej większości zakażonych nie przebiega ciężko. Czasem objawy trudno odróżnić od objawów zwykłego przeziębienia czy grypy. Jednak u ok. 5 proc. chorych wirus atakuje pęcherzyki płucne, powodując obustronne zapalenie płuc i ostrą niewydolność oddechową. Ci pacjenci i pacjentki trafiają do szpitali na oddział intensywnej terapii, gdzie rozpoczyna się walka o życie. Czasem wystarczy respirator oraz leki wspierające (antywirusowe, przeciwzapalne), z taką pomocą organizm poradzi sobie z infekcją. W najcięższych przypadkach, gdy respirator już nie pomaga, konieczne jest zastosowanie tzw. pozaustrojowego natleniania krwi (Extra Corporeal Membrane Oxygenation). ECMO umożliwia regenerację płuc i pozwala na kontynuowanie terapii.

Szczepienia ochronne zaczęto stosować ponad dwieście lat temu. Od tamtego czasu to najpotężniejsza broń w zwalczaniu chorób zakaźnych. Ospa prawdziwa i polio typu II i III zniknęły całkowicie. Odra, świnka, błonica, krztusiec, gruźlica nie stanowią już zagrożenia na skalę masową. Nawet w przypadku zarażenia przebieg choroby nie jest ciężki, nie występują groźne powikłania.

Poradnik dotyczący szczepionek przygotowany przez eksperta

Szczepionka wywołuje tzw. odpowiedź immunologiczną, dzięki której organizm wytwarza przeciwciała hamujące rozwój choroby. Tak też działa szczepionka przeciw Covid-19.

• Jak układ odpornościowy reaguje na podanie szczepionki?
• Na czym polega działanie szczepień ochronnych i od czego zależy ich skuteczność?
• Czym są niepożądane odczyny poszczepienne i kiedy należy się ich obawiać?
• Czy choroby układu immunologicznego mogą być przeciwwskazaniem do szczepień?
• Czy szczepienie osób przewlekle chorych jest bezpieczne? 

Podziel się swoimi obawami i wątpliwościami podczas spotkania z ekspertem. Zapytaj o to, co cię niepokoi. Dowiedz się więcej, by podjąć właściwą decyzję.

Prof. dr hab. Piotr Trzonkowski – lekarz immunolog, specjalista w dziedzinie zaburzeń odporności, leków immunosupresyjnych oraz tolerancji immunologicznej w przeszczepach i chorobach autoimmunologicznych. Kierownik Katedry i Zakładu Immunologii Medycznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, wykładowca na Uniwersytecie w Oksfordzie (2004–2006) i Uniwersytecie w Chicago (2010–2011). Autor i współautor ponad stu prac naukowych publikowanych m.in. w „Science Translational Medicine”, „Central European Journal of Immunology”, „European Journal of Medicinal Chemistry”. Laureat Nagrody Fundacji Na Rzecz Nauki Polskiej w obszarze nauk o życiu i o Ziemi (2017).

Od początku pandemii naukowczynie i naukowcy zwracali uwagę na konieczność wykonywania powszechnych testów na obecność SARS-CoV-2. Wyniki testów pozwalają przede wszystkim na ograniczenie rozprzestrzeniania się patogenu, ale również dostarczają informacje o ogólnej skali zakażeń i umożliwiają precyzyjne modelowanie rozwoju epidemii. Dane uzyskiwane w wyniku powszechnego testowania są wykorzystywane w zaawansowanych badaniach nad samym wirusem SARS-COV-2 oraz mechanizmami różnego przebiegu choroby COVID-19. To właśnie te badania mogą dać odpowiedzi, dlaczego niektórzy chorobę przechodzą lekko, inni trafiają do szpitali z zagrożeniem życia. Czy to kwestia dobrych genów odziedziczonych po przodkach, czy raczej odporność zyskana dzięki przebytym wcześniej infekcjom grypopodobnym. To zagadnienia kluczowe dla badań nad molekularnymi testami predyspozycji do bezobjawowego/ciężkiego przebiegu COVID-19. Dlatego mimo trwającej akcji szczepień i rosnącej z tygodnia na tydzień liczby osób zaszczepionych, testowanie wciąż pozostaje ważnym narzędziem w walce z pandemią.

Podczas spotkania dowiemy się:

• dlaczego ważne jest badanie bezobjawowych nosicieli;
• czym różnią się testy genetyczne od antygenowych;
• do czego mogą się przydać przesiewowe testy serologiczne;
• czy testy sprzedawane w supermarketach są skuteczne;
• czy używane obecnie testy laboratoryjne wykrywają nowe warianty SARS-COV-2.

• Jak zmieni się świat i Polska po pandemii?
• Czy nastąpi odwrót od globalizacji?
• Na czym polega Nowa Normalność?
• Kiedy osiągniemy w gospodarce stan sprzed 2020 roku?
• Jakie są warunki konieczne przyszłego rozwoju gospodarczego?
• Jak powinna wyglądać przyszła polityka fiskalna i monetarna?
• Kto zapłaci za tarcze antykryzysowe?

O tym wszystkim opowie gość naszego najbliższego spotkania – dr Wojciech Paczos.

Globalizacja to nie tylko możliwość wyboru dowolnego miejsca pracy, spełnienie marzeń o dotarciu do najodleglejszych krańców świata czy egzotyczne smakołyki na naszym stole. Za tymi korzyściami kryją się zjawiska, które nie tylko negatywnie oddziałują na naszą planetę, ale powodują także zwiększenie zagrożenia epidemicznego – o czym naukowcy alarmują od lat.

• W jaki sposób gęsta sieć komunikacyjna ułatwia rozprzestrzenianie się śmiercionośnych wirusów?
• Czym są nisze ekologiczne i dlaczego ich zachowanie jest ważne dla zdrowia ludzi?
• Jakie mechanizmy rządzą powstaniem i rozwojem pandemii?
• Jak nasza aktywność turystyczna i zawodowa oraz nasze przyzwyczajenia cywilizacyjne wpływają na ryzyko epidemiczne?
• Jakie zagrożenia dla zdrowia ludzi niesie sieć globalnych powiązań społeczno-ekonomicznych?
• W jaki sposób z pozoru nieznaczące i niepowiązane wydarzenia, dziejące się w nieznanym nikomu zakątku świata, mogą wywołać światowy kataklizm, jakim jest aktualna pandemia COVID-19?
• Czy nauka może przewidywać powstawanie ognisk nowych, groźnych patogenów i jakimi narzędziami dysponuje, by przeciwdziałać przyszłym pandemiom?

Brytyjski, brazylijski, południowoafrykański, indyjski. Na świecie wciąż pojawiają się kolejne warianty koronawirusa, wywołując niepokój i zwątpienie w możliwość szybkiego opanowania pandemii. Jednak to wciąż ten sam wirus SARS-COV-2, chociaż, ewoluując, może stać się bardziej zaraźliwy lub skuteczniejszy w walce z naszym układem odpornościowym.

• Skąd się biorą nowe warianty SARS-COV-2 i jak się je odkrywa?
• Ile takich wariantów wykryto i czym się one od siebie różnią?
• Które z nich są szczególnie niebezpieczne?
• Czy aktualnie podawane szczepionki zapewniają skuteczną ochronę przed wszystkimi wariantami wirusa SARS-COV-2?

Decyzja o tym, czy się zaszczepić, powinna być podejmowana w oparciu o bilans korzyści i strat. Odpowiedzialność wymaga, aby pod uwagę brać nie tylko aspekt indywidualny („Co ja zyskam/stracę?”), ale także społeczny. Bo decyzja każdej jednostki ma wpływ na innych, w tym osoby najbliższe, a także na to, jak szybko epidemia w kraju zostanie opanowana i wszyscy będziemy mogli wrócić do normalnego życia.

Chociaż argumenty „za” wydają się oczywiste, poziom kontestacji szczepień jest u nas na dość wysokim poziomie. Gotowość do zaszczepienia deklaruje ok. 60 proc. społeczeństwa, reszta wyraża większą lub mniejszą niechęć. Może ona wynikać z obaw przed skutkami ubocznymi szczepionek, niewiary w ich skuteczność, braku zaufania do naukowców i naukowczyń oraz koncernów farmaceutycznych. Czasem kryje się za nim przekonanie, że może lepiej poczekać, aż się inni zaszczepią.

Wszystkie te wątpliwości można zrozumieć. Chodzi o to, by rozważyć je w sposób racjonalny, podbudowany wiedzą, doświadczeniem lekarzy i lekarek oraz naukowców i naukowczyń.

Skuteczne zapobieganie rozprzestrzenianiu się choroby zakaźnej wymaga poznania i zrozumienia sposobów przenoszenia się wirusa. Ta wiedza pozwoli rozpoznać sytuacje, które stanowią największe zagrożenia oraz jakie działania mogą takie zagrożenie zminimalizować. Wbrew pozorom w przypadku COVID-19 nie wszystko jest jeszcze wiadome.

Wirus przenosi się drogą kropelkową i powietrzną oraz pośrednio poprzez przedmioty. Między tymi sposobami transmisji wirusa występują kluczowe różnice. Szczegółowe wyjaśnienie tych mechanizmów jest niezbędne, aby efektywnie stosować środki zaradcze jak dystansowanie społeczne, maseczki, wentylacja, izolacja i kwarantanna.

Podczas spotkania wyjaśnimy, czy osoba zaszczepiona może przenosić wirusa i wciąż stanowić zagrożenie, mimo że sama nie choruje. Odniesiemy się także do kluczowego z punktu widzenia dynamiki epidemii zagadnienia tzw. odporności zbiorowiskowej.

Gościem spotkania otwierającego nasz cykl będzie prof. Jerzy Duszyński, prezes Polskiej Akademii Nauk, a zarazem przewodniczący interdyscyplinarnego zespołu ds. COVID-19, którego zadaniem jest monitorowanie przebiegu epidemii w Polsce oraz naukowa analiza możliwych scenariuszy jej rozwoju.

Rozmowę poprowadziła Irena Cieślińska, dyrektor programowy Centrum Nauki Kopernik.

Prof. dr hab. Jerzy Duszyński – prezes Polskiej Akademii Nauk, biochemik, dyrektor Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Nenckiego w Warszawie (2003–2008), krajowy delegat do prac BioMedSciences European Strategy Forum for Research Infrastructures (2005-2009) oraz do Globalnego Forum Naukowego OECD (od 2007 r.), członek Akademia Europaea w Londynie (od 2012 r.) oraz Rady Nadzorczej Institute for Research in Biomedicine w Barcelonie (od 2013 r.). Przewodniczący interdyscyplinarnego zespołu ds. COVID-19 przy Prezesie PAN.

Od czerwca 2020 r. interdyscyplinarny zespół ds. COVID-19 opublikował 13 szczegółowych raportów. Sformułował w nich zalecenia nie tylko dla służb publicznych, a także dla całego społeczeństwa.

Przeczytaj więcej

Gościem spotkania był wirusolog i biolog molekularny prof. dr hab. Krzysztof Pyrć, specjalista w dziedzinie biologii zakażeń wirusowych, nowych metod diagnostycznych oraz nowych leków przeciwwirusowych. Lider grupy badawczej ViroGenetics w Małopolskim Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kierownik laboratorium BSL3+ (o poziomie bezpieczeństwa biologicznego 3+), gdzie prowadzi prace badawcze nad wirusem SARS-CoV-2.

Za nami kilkanaście tygodni szczepień. Do stosowanych od początku roku szczepionek typu mRNA firm BioNTech/Pfizer i Moderny dołączyła niedawno szczepionka wektorowa firmy AstraZeneca. Nie wymaga ona przechowywania w skrajnie niskich temperaturach, co z logistycznego punktu widzenia jest bardzo korzystne. Możliwość przechowywania w zwykłej lodówce (2–8°C) to zresztą wspólna cecha wszystkich szczepionek wektorowych, niewykluczone więc, że to one staną się głównym orężem w walce z koronawirusem. Warto więc odnieść się do krytycznych opinii na temat szczepionki AstraZeneca, dotyczących jej skuteczności, możliwości stosowania u osób powyżej 55. roku życia czy działań niepożądanych. Tym bardziej, że w niedługim czasie mogą wejść do użycia także inne szczepionki typu wektorowego: rosyjski Sputnik V, stosowany już m.in. w Rosji, Indiach i Korei Południowej, chińska szczepionka firmy CanSino czy preparat firmy Johnson & Johnson, który przechodzi ostatnie testy kliniczne. Ogromną zaletą tego ostatniego jest to, że został opracowany w formie jednodawkowej, co znacznie przyspieszy i uprości proces zaszczepiania. A o to przecież chodzi.

Specjalista w dziedzinie mikrobiologii oraz biologii medycznej i środowiskowej, który przybliży mechanizm działania szczepionek wektorowych, a także omówi ich skuteczność i związane z ich stosowaniem możliwe skutki uboczne.