Wieczory dla dorosłych

• Gdzie: Audytorium (parter)  
• Kiedy: 19.15 (35 min)
• Liczba miejsc ograniczona: 280 (wstęp zgodnie z kolejnością przybycia) 

Od ponad 200 lat wśród historyków i archeologów toczy się zacięta dyskusja dotycząca pochodzenia Słowian oraz wydarzeń, jakie doprowadziły do ich pojawienia się w Europie Środkowo-Wschodniej. Osią debaty są dwie sprzeczne hipotezy: allochtoniczna i autochtoniczna. Pierwsza zakłada, że Słowianie przybyli na terytorium współczesnej Polski nie wcześniej niż w VI wieku n.e.; druga, że zamieszkiwali ten region już w epoce żelaza. Weryfikacja obu hipotez nie jest zadaniem prostym ze względu na to, że kremacja zmarłych była dominującym zwyczajem ludów Europy Środkowej od późnej epoki brązu aż do momentu ich przystąpienia do wspólnoty chrześcijańskiej. Aby rozwiązać ten problem, porównaliśmy strukturę genetyczną populacji, która pojawiła się w pierwszych wiekach naszej ery na terenie współczesnej Polski i wiązana jest z kulturą wielbarską, oraz populacji tworzącej państwo Piastów. Co ważne, przedstawiciele kultury wielbarskiej w odróżnieniu od żyjącej obok nich ludności autochtonicznej nie kremowali, lecz grzebali szczątki zmarłych.  

Badanie objęło 474 osoby pochowane na 27 cmentarzach. Dla 197 z nich uzyskano dane obejmujące cały genom. Przeprowadzone analizy wykazały bliskie powinowactwa genetyczne między osobami związanymi z kulturą wielbarską a współczesnymi im i starszymi populacjami północnoeuropejskimi. Ponadto stwierdziliśmy, że przedstawiciele kultury wielbarskiej, żyjący w IV wieku n.e. w okolicach współczesnego Hrubieszowa, posiadali w swoich genomach wszystkie komponenty niezbędne do powstania populacji państwa Piastów. Zebrane dane sugerują, że populacja związana z kulturą wielbarską została utworzona przez imigrantów z północy, którzy przybyli na tereny współczesnej Polski najprawdopodobniej na początku I tysiąclecia n.e. i wymieszali się z ludnością miejscową. Przedstawione wyniki są zgodne z hipotezą autochtoniczną zakładającą kontynuację genetyczną w Europie Środkowo-Wschodniej. 

Prof. dr hab. Marek Figlerowicz – chemik i biolog, profesor nauk biologicznych, członek korespondent PAN i PAU. W latach 2011–2023 dyrektor Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN. Od 2004 roku kierownik Zakładu Biologii Molekularnej i Systemowej, w ramach którego prowadzi pionierskie badania w zakresie genomiki strukturalnej i funkcjonalnej oraz biologii molekularnej i systemowej RNA. Odbył liczne staże badawcze we Francji oraz USA. Podstawowymi obiektami jego zainteresowań są genomy oraz transkryptomy zarówno wirusowe, roślinne, jak i człowieka. Obecnie realizowane projekty dotyczą: genomiki populacyjnej człowieka, archeogenomiki oraz molekularnego podłoża procesu regeneracji. Współautor ponad 200 artykułów opublikowanych w renomowanych międzynarodowych czasopismach naukowych oraz 13 patentów międzynarodowych i krajowych. Kierownik około 30 krajowych i międzynarodowych projektów badawczych. Poza działalnością naukową pasjonuje się filozofią i historią. 

• Gdzie: Audytorium (parter)   
• Kiedy: 20.15 (35 min) 
• Języki: polski, PJM 
• Liczba miejsc ograniczona: 280 (wstęp zgodnie z kolejnością przybycia)

Czy już Kain pożarł Abla? Czy w jaskini nieopodal Krakowa 18 tys. lat temu mieszkali kanibale? Co popychało ludzi nie tylko do granic, ale i poza nie, tak że gotowi byli zjadać własnych bliskich lub sąsiadów? Jak kanibalizm wpłynął na początki Polski i historię? Jak wiązały się z nim zmiany klimatu? Zapraszamy na fascynujący wykład o pradawnych mieszkańcach kraju nad Wisłą. O faktach, zmyśleniach i nadużyciach na temat ludożerstwa na ziemiach polskich od epoki kamienia opowie historyk Kamil Janicki. 

Kamil Janicki – historyk, pisarz, publicysta, autor książek takich jak „Cywilizacja Słowian”, „Średniowiecze w liczbach” czy „Życie w chłopskiej chacie”. Prowadzi kanał „WielkaHISTORIA” na Youtubie. 

• Gdzie: Audytorium (parter)    
• Kiedy: 21.15 (35 min)  
• Języki: polski, PJM  
• Liczba miejsc ograniczona: 280 (wstęp zgodnie z kolejnością przybycia)

Badania genetyczne Katedry Antropologii Uniwersytetu Łódzkiego wskazują, że choć obecna populacja polska posiada genetyczne komponenty wszystkich trzech głównych fal prehistorycznego osadnictwa, jakie miały miejsce na terenie Europy, to w ciągu ostatniego tysiąca lat wykazuje ciągłość genetyczną. 

Pod względem dziedziczonego jedynie po matce mitochondrialnego DNA współcześni Polacy pochodzą w zdecydowanej większości od siedmiu głównych haplogrup („linii genetycznych”). Każdej z tych linii nadano umownie – od określających je liter alfabetu – imię jednej z 7 „pramatek Europy”: Urszula, Xenia, Helena, Katarzyna, Tara, Velda oraz Jaśmina. Analogiczne badania zostały także przeprowadzone dla dziedziczonego jedynie w linii męskiej chromosomu Y. 

Czy współcześni Polacy wyróżniają się zatem genetycznie od innych ościennych populacji? Czy występują w ogóle jakieś genetyczne różnice wewnątrz naszej populacji, a jeśli tak, to czym są one spowodowane? Śladów jakich historii można szukać w naszych genach? 

Dr Marcin Słomka – adiunkt w Centrum Biologii Cyfrowej i Nauk Biomedycznych – Biobank Łódź^® Uniwersytetu Łódzkiego. Z wykształcenia biotechnolog, od ponad 11 lat zajmuje się biobankowaniem próbek materiału biologicznego oraz genetycznymi badaniami populacyjnymi z wykorzystaniem wysokoprzepustowych technologii, takich jak mikromacierze i sekwencjonowanie nowej generacji.

• Gdzie: Lektorium (parter) 
• Kiedy: 19.10, 19.40, 20.10, 20.40, 21.10 (20 min) 
• Liczba miejsc ograniczona: 60  (wstęp zgodnie z kolejnością przybycia) 

Burzliwa słowiańska krew. Mamy swoje zalety, mamy też wady. Zapraszamy na improwizowany spektakl komediowy o tym, co w Polakach najśmieszniejsze. I najpiękniejsze! 

Parsque du hehe – warszawska grupa improwizacji teatralnej. Tworzy komediowe spektakle bez scenariusza, inspirowane sugestiami publiczności. Agnieszka Purc, Jan Purc, Ewa Senk i Kasia Szymańska to improwizatorzy z wieloletnim doświadczeniem, które zdobywali na scenach polskich i zagranicznych. W stolicy można ich zobaczyć m.in. w Klubie Komediowym i Resorcie Komedii. 

• Gdzie: Niebieskie krzesła (I piętro)  
• Kiedy: 19.00–22.00 

Podczas najbliższego Wieczoru dla dorosłych porozmawiamy  o… kaszach. To najstarsze produkty spożywcze znane ludom słowiańskim. Szczególnie popularne były w jadłospisie Słowian wschodnich i zachodnich. W XIX wieku natomiast ustąpiły miejsca ziemniakom. Dziś powracają na nasze stoły, głównie dlatego że coraz więcej wiemy o ich prozdrowotnych właściwościach. Jakie wyróżniamy rodzaje kasz? Które z nich warto spożywać częściej, a które rzadziej? Które zaleca się osobom odchudzającym się, a które pacjentom z problemami trawiennymi? Tego wszystkiego dowiesz się już 27 marca! 

Paula Nagel – ekspertka ds. żywienia w Medycznym Centrum Dietetyki i Edukacji Zdrowotnej Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH-PIB w Warszawie. Zawodowo skupia się głównie na realizacji działań edukacyjnych na rzecz profilaktyki i promocji zdrowia. Na co dzień udziela bezpłatnych konsultacji żywieniowych w Centrum Dietetycznym Online. Robi to efektywnie bez układania gotowych jadłospisów.    

• Gdzie: Pomarańczowe krzesła (I piętro)  
• Kiedy: 19.00–22.00 

Korzenie przędzenia, jednego z najstarszych rzemiosł świata, tkwią co najmniej w epoce neolitu. Czynność ta jest źródłem wielu legend i opowieści, a także pracą tradycyjnie (choć nie wyłącznie) wykonywaną przez kobiety. Dziś całkowicie zautomatyzowaną niemal wszędzie... Niemal, bo automatyzacja nie dotyczy społeczności rękodzielniczek i rekonstruktorek historycznych. Najstarsze metody przędzenia nici zaprezentują archeolożka Anna Grossman, oraz jej uczennica, rekonstruktorka historyczna Agnieszka Wichrowska.

Anna Grossman – archeolożka pradziejowa, specjalistka w zakresie historii tkanin, związana z Muzeum Archeologicznym w Biskupinie.

Agnieszka Wichrowska – socjolożka, rekonstruktorka historyczna, pracowniczka Centrum Nauki Kopernik.

 Wystawa „Trucizny. Supermoce natury” 

• Gdzie: Wystawy (parter) 
• Kiedy: 19.00–22.00 
• Język: polski

Wśród naszych jadowitych podopiecznych kwitnie miłość! Kumaki dalekowschodnie rozmnożyły się już po dwóch tygodniach rezydowania w Koperniku. Kijanki dorastają w bezpiecznym akwarium, pojawia się coraz więcej małych żabek. Ekscytujące wydarzenia miały miejsce także w terrarium czarnych wdów. Samce walczyły o względy samicy, a ten, który zatriumfował i został ojcem, dość szybko skończył jako... przekąska partnerki. Efektem tej emocjonującej schadzki są dwa kokony pełne jajeczek, z których za 1-1,5 miesiąca wylęgną się młode pajączki. Zajrzyjcie na wystawę, aby zobaczyć krwiożerczą femme fatale oraz pozostałe zwierzęta – węże, skorpiony, żaby i inne stworzenia, których supermocą jest jad.

Kopernik na kółkach

• Gdzie: Wystawy (parter) 
• Kiedy: 19.00–22.00 
• Język: polski

Zbuduj prosty instrument muzyczny. Posłuchaj dźwięków, które zwykle nie docierają do naszych uszu. Daj się oszukać złudzeniom optycznym. Wspólnie ze znajomymi sprawdź, co to znaczy praca zespołowa. Poznaj niedoskonałości naszego organizmu. Pogłówkuj przy łamigłówkach, które tylko na pierwszy rzut oka wydają się banalne.

Zajrzyj na miejsce zbrodni (warsztaty)  

• Gdzie: Laboratorium A (I piętro)    
• Kiedy: 19.00–22.00 
• Liczba miejsc ograniczona: 16 (wstęp zgodnie z kolejnością przybycia) 

A co, jeśli materiał genetyczny pochodzi od więcej niż jednej osoby? Podczas naszego pokazu wcielisz się w rolę technika kryminalistyki i poznasz odpowiedzi na wszelkie nurtujące Cię pytania dotyczące DNA! 

Maja Mackiewicz – studentka kryminalistyki w zakresie biologia i genetyka sądowa w Centrum Nauk Sądowych Uniwersytetu Warszawskiego. Pasjonuje się analizą DNA w kontekście kryminalistycznym, a także zagadnieniami botanicznymi i medycznymi. W wolnym czasie chętnie poszerza wiedzę, czytając literaturę naukową i oglądając seriale medyczne. 

Marcelina Bogucka – studentka kryminalistyki i nauk sądowych w zakresie biologia i genetyka sądowa w Centrum Nauk Sądowych Uniwersytetu Warszawskiego. Pasjonuje się szeroko pojętą kryminalistyką, szczególnie w kontekście biologii, medycyny oraz psychologii kryminalistycznej. 

Historia zapisana w kościach? (warsztaty) 

• Gdzie: Laboratorium B 
• Kiedy: 19.10, 20.10, 21.10 
• Limit osób: 16 

Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, w jaki sposób naukowcy potrafią odtworzyć tożsamość osoby na podstawie samych szczątków kostnych? Jeśli fascynuje Cię świat kryminalistyki i tajemnice ludzkiego szkieletu, zapraszamy do Laboratorium B na wyjątkowe warsztaty, podczas których zgłębisz tajniki antropologii sądowej. 

Podczas spotkania dowiesz się, jak specjaliści analizują materiał kostny, by określić kluczowe cechy człowieka, takie jak płeć, wiek, wzrost czy pochodzenie etniczne. Odkryjesz, jak subtelne detale budowy kości mogą dostarczyć cennych wskazówek prowadzących do rozwiązania zagadek kryminalnych. Zrozumiesz, dlaczego badania genetyczne i daktyloskopijne, choć niezwykle skuteczne, nie zawsze są wystarczające, i jaką rolę w procesie identyfikacji odgrywają badania antropologiczne. 

To wyjątkowa okazja, by poznać od strony praktycznej metody stosowane w antropologii sądowej, dowiedzieć się więcej o pracy ekspertów i na własne oczy zobaczyć, jak nauka pomaga rozwikłać tajemnice przeszłości. 

Jak czytać z DNA? (stacje doświadczalne) 

• Kiedy: 19.00–22.00 
• Gdzie: Laboratorium C 
• Język: PL  
• Limit miejsc: 16 osób (możliwość wejścia na wolne stanowisko) 

Czy da się zobaczyć DNA pod mikroskopem? Skąd wziąć i jak przygotować próbkę do badań? Jak naukowcy radzą sobie ze zbyt małą ilością DNA do badań? Czy DNA można namnożyć? Jak sprawdzić jakość i czystość wyizolowanego materiału genetycznego? Jak odczytać molekularną informację w nim zawartą i przetłumaczyć je na ludzki język?  

Analiza materiału genetycznego to bardzo złożony proces, który wymaga od naukowca nie tylko specjalistycznej wiedzy i umiejętności praktycznych, lecz także zaawansowanego sprzętu i skomplikowanych procedur. Zapraszamy do laboratorium C, w którym przekonasz się, jakich technik i sprzętu używa się we współczesnych pracowniach genetycznych. Na najbliższym Wieczorze będziesz mieć okazję prześledzić, co dzieje się z materiałem genetycznym od samego pobrania aż do ostatecznej analizy.  

W naszym laboratorium udostępnimy Ci specjalistyczny sprzęt! To niepowtarzalna okazja, aby poczuć się jak prawdziwy naukowiec i samodzielnie przeprowadzić analizy genetyczne. 

• Gdzie: Majsternia (I piętro)
• Kiedy: 20.00, 20.30 i 21.00 (15 min) 
• Język: polski
• Liczba miejsc ograniczona: 16 (można wejść, jeśli jest wolne stanowisko)

Dla lubiących quizy i zagadki przygotowaliśmy krótki quiz z nagrodami. Zapraszamy!

• Gdzie: Teatr Wysokich Napięć (I piętro) 
• Kiedy: 19.30, 20.00, 20.30, 21.00, 21.30 (ok 25 min)
  seans o 21.30 jest w wersji angielskiej
• Język: polski
• Liczba miejsc ograniczona: 50 (wstęp zgodnie z kolejnością przybycia)

Czy zwróciliście uwagę, że wyładowaniom elektrycznym zawsze towarzyszy głośny dźwięk?! W jaki sposób przepływ elektronów może być jego źródłem?

Na pokazie spotkacie się z dwoma transformatorami Tesli. Urządzenia te zbudowane zostały w oparciu o teorię wielkiego wynalazcy. Jednak zamiast rozwiązań tradycyjnych zastosowano w nich współczesną elektronikę. Dzięki temu można wpływać na to w jaki sposób działają, i jakie dźwięki wywołuje generowane przez nie wysokie napięcie. Zapraszamy na spotkanie z milionem woltów, milionem, który zabrzmi tak jak mu zagramy!

Uwaga! Ze względu na możliwość zakłócenia pracy urządzeń medycznych (rozruszników serca, pomp insulinowych, aparatów słuchowych itp.) osoby używające takich urządzeń nie powinny uczestniczyć w pokazach oraz warsztatach w Teatrze Wysokich Napięć. Wstęp jest niewskazany także dla kobiet w ciąży oraz osób chorych na epilepsję. 

• Gdzie: Teatr Robotyczny
• Kiedy: 19.00, 19.30, 20.00, 20.30, 21.00, 21.30 (20 min)
  seans o 20.00 jest w wersji angielskiej
• Język: polski
• Liczba miejsc ograniczona: 50 (wstęp zgodnie z kolejnością przybycia)

Adaptacja opowiadania Stanisława Lema to pełna namiętności, humoru i przemocy opowieść o pięknej, acz przewrotnej królewnie, i zakochanym w niej szlachetnym królewiczu o złotym sercu. W brawurowej interpretacji RoboThespianów trzeciej generacji.

Głosów postaciom użyczyli: Piotr Fronczewski, Tomasz Kozłowicz, Magdalena Różczka, Marian Opania, Wiktor Zborowski, Artur Dziurman
Animacje: Szymon Felkel