X edycja Przemian odbędzie się pod hasłem „Rok zero” i będzie dotyczyła wariantów przyszłości świata po pandemii koronawirusa SARS-CoV-2.
Festiwal Przemiany - edycja 10
Festiwal Przemiany. Rok zero rozpoczniemy interaktywnym wykładem, podczas którego poznamy kilka wariantów przyszłości możliwej po pandemii koronawirusa SARS-CoV-2.
Punktem odniesienia dla wykładu będzie hasło „wolność, równość, braterstwo”, którego znaczeniu w czasie pandemii Michał Krzykawski przyjrzy się z perspektywy filozofii Bernarda Stieglera.
Na X Festiwalu Przemiany warsztaty połączyliśmy z panelami dyskusyjnymi, które pogłębią i zniuansują zagadnienia omawiane podczas pracy w grupach.
Będziemy dyskutować z ekspertami i ekspertkami, którzy równocześnie będą naszymi przewodnikami podczas wirtualnego spaceru po świecie czasu pandemii.
Szoty inspiracji to krótkie materiały audiowizualne z pogranicza performance’u i dynamicznego wykładu.
Pandemia SARS-CoV-2 ukazuje trafność wprowadzonego przez Ulricha Becka terminu „społeczeństwo ryzyka”. Żyjemy w świecie zagrożonym katastrofami – klimatyczną, pandemiczną. W świecie ciągłych zmian, które w naszym życiu wywołują lęk i niepewność.
Seria krótkich wypowiedzi ekspertek i ekspertów, którzy odniosą się do zagadnień z pogranicza nauki, medycyny, techniki, designu i sztuki.
Punktem wyjścia do dyskusji panelowej wieczoru zamknięcia „Roku zero” będzie film „Siódmy kontynent” Michaela Hanekego.
Pustka czy zmiana?
Roku zerowego nie ma w kalendarzach. Nam posłuży jako perspektywa analityczna: miejsce, w którym doświadczenie pandemii dopiero się zapisuje w historii. Być może rok 2020 będziemy pomijać jako niewygodną przerwę w „normalności”, rok zerowych szans na zmiany, czas bez wartości – zamknięte granice, życie w izolacji, obawy, unieruchomiona gospodarka, zagrożenie długotrwałą recesją. Może jednak ten rok będzie punktem zwrotnym? Cezurą nowej epoki po czasach p.n.e. – przed naszą epidemią? Może konsekwencje pandemii przyspieszą znalezienie rozwiązań problemów nierówności i napięć społecznych? A może wręcz przeciwnie: w świecie lęków i niepewności reguły konkurencji na dobre zdominuje logika gry o sumie zerowej.
Przyspieszenie cyfryzacji
Czas pandemii zintensyfikował dyskusję o znaczeniu i możliwościach technologii cyfrowych. W rzeczywistości online pomagają one symulować kontakt na żywo, ułatwiają pracę czy pozwalają uczestniczyć w kulturze mimo lockdownu. Monitorowanie aktywności obywateli (temperatury, tętna, przemieszczania się, kontaktów) mogłoby pomóc w walce z pandemią poprzez sprawne zidentyfikowanie pacjenta zero i osób, z którymi miał styczność, oraz wyznaczenie strefy objętej kwarantanną. Tylko co wtedy z naszą prywatnością? Zarządzający narzędziami kontroli wiedzieliby o nas dużo więcej niż dotychczas. Spytamy ekspertów, jak zadbać o to, żeby taka kontrola – jeśli okaże się konieczna – nie była ograniczającym wolność obywateli nadzorem.
Globalne, międzypokoleniowe lęki
Świat reaguje na pandemię z siłą i stanowczością, z jakimi młodzi aktywiści chcieliby, żebyśmy reagowali na katastrofę klimatyczną. Dlaczego zmiany klimatu nie wywołują takiej samej paniki? Świadomość całego pokolenia w coraz większym stopniu jest dziś budowana w cieniu katastrof. Jak powinien się kształtować międzypokoleniowy dialog nt. pogarszających się warunków, w których przyjdzie żyć następnym pokoleniom?
ORGANIZATOR: Centrum Nauki Kopernik
DYREKTOR WYDARZEŃ: Wiktor Gajewski
KIEROWNICZKA PRACOWNI WYDARZEŃ: Dagmara Szawdyn
ZESPÓŁ: Iwona Kamińska-Gosk, Krzysztof Kornas, Jan Król, Katarzyna Nowicka, Ewa Pawlak, Justyna Picheta, Aleksandra Rzążewska, Paulina Strzyga, Ewa Śmiech, Rafał Zarzeka
KURATOR FESTIWALU: Krzysztof Kornas
PRODUKCJA FESTIWALU: Justyna Picheta
współpraca: Ewa Pawlak
STRATEGIA PROMOCJI I KOMUNIKACJI: Aleksandra Rzążewska
PROMOCJA I KOMUNIKACJA: Aleksandra Rzążewska, Ewa Śmiech
RELACJE Z MEDIAMI: Katarzyna Nowicka
MEDIA SPOŁECZNOŚCIOWE: Jan Król
REALIZACJA FILMÓW
Reżyseria planu: Paweł Kolanowski
Realizacja obrazu i dźwięku: Kamil Hordyniec, Rafał Kalisz, Ernest Krzemieniewski, Michał Szenkin, Łukasz Szulc
Koordynacja techniczna: Marta Koźbiał
REDAKCJA TEKSTÓW: Marcin Malesiński
KOORDYNATORKA KINA PRZEMIAN: Iwona Kamińska-Gosk
LOGISTYKA I OPRAWA TECHNICZNA FESTIWALU: Rafał Zarzeka
IDENTYFIKACJA FESTIWALU I MATERIAŁY GRAFICZNE: Dorota Sobota, Michał Romański
Fakty i emocje
To pierwsza w historii pandemia w świecie postprawdy i fake newsów – globalnego przemysłu dezinformacji. W kluczowych kwestiach ufamy dziś naukowcom, lekarzom i innym ekspertom, ale lęk i niepewność mogą sprzyjać przyjmowaniu mitycznego, opartego głównie na emocjach obrazu rzeczywistości, pełnego teorii spiskowych i innych prostych wyjaśnień złożonych zjawisk. Czy dzięki sukcesom w walce z wirusem wygrają nauka, wiedza ekspercka, pogłębione analizy i odpowiedzialne działania, czy górą będą mity, wskazywanie kozłów ofiarnych i szukanie poklasku tłumu? Być może wnioski z lokalnej i globalnej współpracy w zmaganiach z wirusem pomogą zwiększyć solidarność społeczną i poczucie wspólnotowości. Istnieje też jednak ryzyko, że zwycięży strach i utrwalą się tendencje autorytarne.
Perspektywa Przemian
Na festiwalu sprawdzimy, co wynika z analiz danych nt. czasu pandemii. Przyjrzymy się najbardziej prawdopodobnym prognozom niedalekiej przyszłości – zarówno w kontekście globalnych wyzwań, rozwoju cywilizacji, jak i codzienności każdej i każdego z nas. Porozmawiamy o tym, które wizje przyszłości, i dlaczego, bylibyśmy gotowi uznać za najbardziej pożądane. Poznamy przełomowe osiągnięcia nauki i techniki, które mogą pomóc w walce z koronawirusem, oraz weźmiemy pod lupę ich społeczne konsekwencje. Wszystko to w interdyscyplinarnym gronie i z kilku komplementarnych perspektyw. Spróbujemy walczyć z czarnowidztwem i poczuciem bezsilności, dlatego obok identyfikacji problemów będziemy starać się przedstawiać propozycje konkretnych rozwiązań, dzielić się źródłami oraz szukać języka i emocji dla opisu świata, który pod wpływem pandemii staje się coraz bardziej labilny, złożony i niejednoznaczny.
Eksperci festiwalowi
Program Festiwalu Przemiany 2020
31.08 poniedziałek, godz. 19.00
DZIEŃ ZERO
Wprowadzenie do roku zero: Krzysztof Kornas, kurator Festiwalu Przemiany
3.09 czwartek, godz. 19.00
WYKŁAD OTWARCIA
„Rok zero. Twój ruch" – wykład interaktywny
Kacper Nosarzewski
6.09 niedziela, godz. 19.00
GŁOSY EKSPERTÓW
„Pandemia – eksperyment na żywym organizmie”
dr Agnieszka Gaczkowska
10.09 czwartek, godz. 18.00
Warsztato-panele
„Warsztaty z ocalania świata”
Efektywny Altruizm, Michał Trzęsimiech, Maciej Zając, Mateusz Ciasnocha, Anda Bologa, Łukasz Król
14.09 poniedziałek, godz. 19.00
Szot Inspiracji I
Marcin Napiórkowski
18.09 piątek, godz. 19:00
Wykład modułowy, część I
"Wolność"
dr hab. Michał Krzykawski
19.09 sobota, godz. 19.00
Głosy ekspertów II
„Wspólnota i liminalność (bycie pomiędzy)”
Karolina Żyniewicz
21.09 poniedziałek, godz. 19.00
Szot inspiracji II
Mira Marcinów
24.09 czwartek, godz. 19.00
Warsztato-panele II
„Doktryna szoku 2.0”
Panoptykon, Vân Anh Đàm, Sylwia Czubkowska, Łukasz Faciejew, Agata Foryciarz, Katarzyna Szymielewicz
27.09, niedziela, godz. 19.00
Wirtualny spacer część I
„Engramy pandemii I”
28.09 poniedziałek, godz. 19.00
Głosy ekspertów III
„Pandemia jako bioart"
Karolina Żyniewicz
01.10 czwartek, godz. 19.00
Wykład modułowy, część II
"Równość"
dr hab. Michał Krzykawski
04.10 niedziela, godz. 19.00
Wirtualny spacer część II
„Engramy pandemii”
05.10 poniedziałek, godz. 19.00
Wykład modułowy, część III
"Braterstwo"
dr hab. Michał Krzykawski
07.10 środa, godz. 19:00
Głosy ekspertów IV
„Sztuka nierobienia sztuki”
Karolina Żyniewicz
08.10 czwartek, godz. 19.00
Głosy ekspertów V
„Uratuje nas Sztuczna Inteligencja!"
Wiesław Bartkowski
10.10
WYDARZENIE ZAMKNIĘCIA
Projekcja filmu „7 kontynent” połączona z dyskusją
1-10.10
KINO PRZEMIAN
Ninateka.pl
WYDARZENIE TOWARZYSZĄCE
1-10.10
Festiwal cyfryzacji>>
Idea festiwalu
Przyspieszenie cyfryzacji
Czas pandemii zintensyfikował dyskusję o znaczeniu i możliwościach technologii cyfrowych. W rzeczywistości online pomagają one symulować kontakt na żywo, ułatwiają pracę czy pozwalają uczestniczyć w kulturze mimo lockdownu. Monitorowanie aktywności obywateli (temperatury, tętna, przemieszczania się, kontaktów) mogłoby pomóc w walce z pandemią poprzez sprawne zidentyfikowanie pacjenta zero i osób, z którymi miał styczność, oraz wyznaczenie strefy objętej kwarantanną. Tylko co wtedy z naszą prywatnością? Zarządzający narzędziami kontroli wiedzieliby o nas dużo więcej niż dotychczas. Spytamy ekspertów, jak zadbać o to, żeby taka kontrola – jeśli okaże się konieczna – nie była ograniczającym wolność obywateli nadzorem.
Globalne, międzypokoleniowe lęki
Świat reaguje na pandemię z siłą i stanowczością, z jakimi młodzi aktywiści chcieliby, żebyśmy reagowali na katastrofę klimatyczną. Dlaczego zmiany klimatu nie wywołują takiej samej paniki? Świadomość całego pokolenia w coraz większym stopniu jest dziś budowana w cieniu katastrof. Jak powinien się kształtować międzypokoleniowy dialog nt. pogarszających się warunków, w których przyjdzie żyć następnym pokoleniom?
Fakty i emocje
To pierwsza w historii pandemia w świecie postprawdy i fake newsów – globalnego przemysłu dezinformacji. W kluczowych kwestiach ufamy dziś naukowcom, lekarzom i innym ekspertom, ale lęk i niepewność mogą sprzyjać przyjmowaniu mitycznego, opartego głównie na emocjach obrazu rzeczywistości, pełnego teorii spiskowych i innych prostych wyjaśnień złożonych zjawisk. Czy dzięki sukcesom w walce z wirusem wygrają nauka, wiedza ekspercka, pogłębione analizy i odpowiedzialne działania, czy górą będą mity, wskazywanie kozłów ofiarnych i szukanie poklasku tłumu? Być może wnioski z lokalnej i globalnej współpracy w zmaganiach z wirusem pomogą zwiększyć solidarność społeczną i poczucie wspólnotowości. Istnieje też jednak ryzyko, że zwycięży strach i utrwalą się tendencje autorytarne.
Perspektywa Przemian
Na festiwalu sprawdzimy, co wynika z analiz danych nt. czasu pandemii. Przyjrzymy się najbardziej prawdopodobnym prognozom niedalekiej przyszłości – zarówno w kontekście globalnych wyzwań, rozwoju cywilizacji, jak i codzienności każdej i każdego z nas. Porozmawiamy o tym, które wizje przyszłości, i dlaczego, bylibyśmy gotowi uznać za najbardziej pożądane. Poznamy przełomowe osiągnięcia nauki i techniki, które mogą pomóc w walce z koronawirusem, oraz weźmiemy pod lupę ich społeczne konsekwencje. Wszystko to w interdyscyplinarnym gronie i z kilku komplementarnych perspektyw. Spróbujemy walczyć z czarnowidztwem i poczuciem bezsilności, dlatego obok identyfikacji problemów będziemy starać się przedstawiać propozycje konkretnych rozwiązań, dzielić się źródłami oraz szukać języka i emocji dla opisu świata, który pod wpływem pandemii staje się coraz bardziej labilny, złożony i niejednoznaczny.
Wiesław Bartkowski
Projektant interakcji i badacz systemów złożonych. Kierownik i współtwórca studiów podyplomowych CreativeCoding.pl antydyscyplinarnie przełamujących granice pomiędzy sztuką, dizajnem, nauką i technologią. Należy do kadry School of Form na Uniwersytecie SWPS. Analizował systemy techno-społeczne, badał wpływ społeczny w relacjach mediowanych przez technologię. Współpracował m.in. z Florida Atlantic University, Ammerman Center for Art and Technology w Connecticut, Institute for Scientific Interchange Foundation Torino, Columbia University oraz Instytutem Podstaw Informatyki PAN. Skonstruował narzędzia wykorzystywane w ONZ i West Point. Twórca terminu i manifestu „materia kodu” proponującego nowe spojrzenie na kod – tekst źródłowy programu komputerowego – jako na rodzaj tworzywa, które można kształtować przez doświadczanie. Jego wizualizacje i instalacje interaktywne prezentowane były m.in. w Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Centrum Sztuki Współczesnej, Zachęcie oraz Artothek Monachium.
Laureat DESIGN ALIVE AWARDS 2018 w kategorii Animator, m.in. za poszerzanie horyzontu styku interaktywnej techniki z naukami humanistycznymi, designem i sztuką
Wykład otwarcia
Festiwal Przemiany. Rok zero rozpoczniemy interaktywnym wykładem, podczas którego poznamy kilka wariantów przyszłości możliwej po pandemii koronawirusa SARS-CoV-2. Na przebieg wykładu wpływ będą mieli jego uczestnicy i uczestniczki – odpowiadając na kolejne pytania, zadecydują, który ze scenariuszy przyszłości zostanie szczegółowo omówiony.
Globalne doświadczenie epidemii koronawirusa zmusza nas do szukania nieszablonowych rozwiązań, aby móc sprawnie funkcjonować w tak odmiennej rzeczywistości. Ale poszukiwać musimy nadal, i to już dziś – bo sytuacja poepidemiczna będzie kolejną zmianą wymagającą zupełnie odmiennych działań. Ale jak szukać skutecznie? Wykładowca – Kacper Nosarzewski – proponuje wyjść z utartych ścieżek myślenia. Chce zmienić nasze postrzeganie przyszłości i wyczulić nas na zmianę – zwłaszcza tę nieoczekiwaną.
Słuchaczki i słuchacze dzięki interaktywnej formule wykładu będą musieli sami zadecydować, które rozwiązania są najbardziej pożądane wobec poepidemicznej zmiany. Niepewność co do podejmowanych wyborów sprawia, że to trudne dylematy. Jeśli chcemy mieć wpływ na przyszłość, musimy się z nimi zmierzyć. Pojawiające się w trakcie wykładu ustrukturyzowane ciągi pytań wokół głównych tematów bieżącej edycji festiwalu będą sokratejską zachętą do eksplorowania przyszłości, do szukania innowacji, odkrywania nowych pól dialogu.
Wykład Kacpra Nosarzewskiego w szczegółach przybliży nam zagadnienia, które pandemia unaoczniła lub zintensyfikowała. Przyjrzymy się planom wprowadzenia powszechnego dochodu gwarantowanego. Spróbujemy zrozumieć postępującą inwazję państw i korporacji technologicznych w sferę naszej prywatności. Przeciwstawimy się różnym rodzajom medialnych perswazji i manipulacji, na które co dzień jesteśmy narażeni, a wskutek pandemicznych lęków dużo łatwiej możemy im ulegać.
Kacper Nosarzewski
Partner w firmie foresightowej 4CF i członek zarządu Polskiego Towarzystwa Studiów nad Przyszłością. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, alumnus Rockefeller Foundation Bellagio Programme. W dziedzinie foresightu doradza strategicznego instytucjom międzynarodowym, np. UNESCO, UNDP (Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju) oraz firmom i organizacjom pozarządowym. Wpisany na listę ekspertów Polskiej Izby Gospodarczej Zaawansowanych Technologii. Jest ekspertem przy NATO, autorem metodologii i facylitatorem projektów foresightowych dla ministerstw obrony narodowej Polski oraz Holandii. Prowadził warsztaty, wykłady i prezentacje dla firm i instytucji rządowych na całym świecie, m.in. w sektorze energetycznym, zbrojeniowym, kosmetycznym, agrospożywczym oraz pozarządowym. Wykłada foresight strategiczny na Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni i na studiach podyplomowych AGH. Członek Association of Professional Futurists (USA) oraz World Future Society.
Wykład modułowy. Technika i niepewność
Pamięci Bernarda Stieglera (1952–2020)
Jeden z kluczowych wykładów Roku zero miał wygłosić prof. Bernard Stiegler, francuski filozof, autor przenikliwych analiz dotyczących relacji społeczeństwa, środowiska i techniki. Na początku sierpnia dotarła do nas tragiczna wiadomość o śmierci Profesora. Jego nagłe odejście to ogromna strata dla całego świata współczesnej filozofii. Aby uczcić pamięć Bernarda Stieglera, we współpracy z Instytutem Francuskim w ramach tegorocznego Festiwalu Przemiany zorganizowaliśmy wykład współpracownika prof. Stieglera – dr. hab. Michała Krzykawskiego, prof. Uniwersytetu Śląskiego. Punktem odniesienia dla wykładu będzie hasło „wolność, równość, braterstwo”, którego znaczeniu w czasie pandemii Michał Krzykawski przyjrzy się z perspektywy filozofii Bernarda Stieglera.
Lęk i niepewność w obliczu zagrożeń doby pandemii mogą rysować przed nami mityczny, oparty głównie na emocjach obraz rzeczywistości, pełen teorii spiskowych i innych prostych wyjaśnień złożonych zjawisk. Mierzymy się z pierwszą w historii pandemią w świecie globalnego przemysłu dezinformacji. W świecie, w którym fakty giną pośród półprawd, zmyśleń i kłamstw, nauka zdaje się być spychana do poziomu jednego z wielu głosów, a dominować zaczynają mity, szukanie kozłów ofiarnych, odwoływanie się do emocji, niskich pobudek i szukanie poklasku tłumu. Pytanie brzmi, czy to obniżenie rangi nauki stanie się nową codziennością.
A jeśli nauka wygra, to jaką rolę odegra w tworzeniu przyszłości? Pandemia wyostrzyła systemowe problemy z wolnością dyskusji i badań naukowych. Stoimy przed wyzwaniami oraz zagrożeniami dla wolności, jakie niesie ze sobą trend big data. Kto kontroluje dane, których analiza przekracza możliwości analityczne ludzkiego mózgu? Czy nowymi „pewnikami” naukowymi staną się niepewność i nieokreśloność? Jak nauka zaadaptuje się do coraz bardziej nieobliczalnego świata postprawdy? Jakimi narzędziami można w tym świecie walczyć z fake newsami? Czy uda się obronić zaufanie jako podstawę funkcjonowania wspólnoty nie tylko tej naukowej, ale wolnych jednostek w ogóle?
Przeniesienie wielu z naszych codziennych aktywności do sieci niesie ze sobą złożone konsekwencje. W lockdownie nie wszyscy mogli się w spokoju izolować, pracując z domu. Część z nas musiała chodzić do pracy i ryzykować kontakt z wirusem. Cyfrowe wykluczenie, jak nigdy dotąd, ograniczało dostęp do edukacji czy opieki zdrowotnej.
Dyskusja o przyspieszeniu cyfryzacji w przeważającej mierze ma pozytywny wydźwięk. W mediach przeważa zachwyt nad sprawnym pokonywaniem barier, które dotychczas blokowały śmiałe wdrażanie rozwiązań technologicznych w zakresie zdalnej pracy i edukacji czy telemedycyny. Brakuje jednak pogłębionej refleksji na temat społecznych konsekwencji nastania tej, dla wielu osób zupełnie nowej, cyfrowej realności. Nie ma namysłu nad ciemną stroną niepewnych, a dużo szybciej stawianych kroków na ścieżce digitalizacji kolejnych sfer naszego życia. W dyskusji rzadko pojawia się tematyka nowych strumieni danych (w tym biomedycznych, dotyczących zdrowia), na których można opierać groźne algorytmy profilowania, monitorowania, nadzoru czy manipulacji. Czy bez gruntownej analizy tych zagadnień w ogóle byłaby możliwa taka reorganizacja systemu technicznego, która za kompas przyjęłaby troskę o człowieka.
Do jakiego stopnia cyfrowa realność kontaktów w sieci może stanowić problem dla starszych pokoleń? Pokolenia Y i Z, dorastające z dostępem do internetu, o życiu online już myślą inaczej, również w kontekście relacji. Jednocześnie to oni dzisiaj czują się najbardziej niepewnie – atakowani postprawdą, manipulowani algorytmami, zdezorientowani.
Zastanowimy się więc, jak w tych okolicznościach powinien się kształtować międzypokoleniowy dialog, m.in. na temat pogarszających się warunków, w których przyjdzie żyć następnym pokoleniom. Czy w kontekście pandemii czeka nas konflikt pokoleń czy odbudowa więzi międzypokoleniowych i wspólna przyszłość? Czy jest możliwy sojusz nauki i młodych ludzi strajkujących w obronie przyrody? Jak komunikować naukową niepewność, aby niepewni przyszłości młodzi ludzie autentyczny punkt oparcia mogli odnaleźć w argumentach naukowców i naukowczyń?
dr hab. Michał Krzykawski, prof. UŚ
Filozof, literaturoznawca romański, tłumacz, profesor na Uniwersytecie Śląskim i naukowy poliamorysta związany z tymże Uniwersytetem, gdzie kieruje Centrum Badań Krytycznych nad Technologiami. Były współpracownik francuskiego filozofa Bernarda Stieglera, członek założonego z inicjatywy Stieglera transdyscyplinarnego kolektywu badawczego Internacja, którego celem jest opracowanie i wdrożenie nowego modelu makroekonomicznego i technologicznego na bazie współczesnych nauk. Autor wielu prac poświęconych współczesnej filozofii francuskiej, ekonomii politycznej, technice i życiu zwierzęcemu.
Projekt dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach Programu „Kultura w sieci”.
Warsztato-panele
Warsztatowa praca w niewielkich grupach sprzyja poszukiwaniu rozwiązań konkretnych problemów. Drużynowo, synergicznie, w rywalizacji. Niestety, wypracowane wnioski najczęściej pozostają jedynie w głowach garstki uczestniczek i uczestników tego rodzaju wydarzeń. Stąd zrodził się pomysł, żeby na X Festiwalu Przemiany warsztaty połączyć z panelami dyskusyjnymi, które pogłębią i zniuansują zagadnienia omawiane podczas pracy w grupach. Zainspirują uczestniczki i uczestników warsztatów, rozbudzą kreatywność, utrwalą wnioski albo staną się punktem wyjścia do szerszej dyskusji. Wszystko po to, aby owoce grupowej pracy udostępnić jak największej liczbie osób.
Czy pandemii można było zapobiec? Czy w ogóle są sposoby, aby takim zdarzeniom zapobiegać? Co z innymi zagrożeniami dla świata i zamieszkujących go istot? Na ile się tymi zagrożeniami przejmujemy, czy możemy je kontrolować?
Od cyberwojny przez nieudane eksperymenty biotechnologiczne aż po ekstremalne zjawiska pogodowe związane z ociepleniem klimatu – uczestniczki i uczestników warsztatów przeprowadzimy przez najczarniejsze scenariusze możliwe w nieodległej przyszłości. Jest też nadzieja, bo poszukamy sposobów, które mieszkańcom i mieszkankom Ziemi mogą pomóc wyjść z kryzysów obronną ręką.
Plan spotkania:
18.00 – 19.00 panel
19.00 – 19.20 dyskusja (pytania)
19.30 – 21.00 warsztat
Prowadzący panel
Michał Trzęsimiech
Przedsiębiorca społeczny. Skupiony na zaniedbanych, choć obiecujących obszarach dobroczynności. Założyciel Policy Entrepreneurship Network – sieci rzeczników pracujących nad wybranymi kwestiami polityki zdrowotnej. Organizator międzynarodowej społeczności Effective Altruism. Wspólnie z Fundacją Efektywny Altruizm, której przewodzi od powstania w roku 2017, poszukuje odpowiedzi na pytania o możliwości redukcji cierpienia istot odczuwających i polepszenia dobrostanu przyszłych pokoleń. Poza tym mówca, trener, organizator warsztatów z racjonalności stosowanej i cyklu spotkań wokół stoicyzmu, a także — już dla zabawy — Warszawskiego Klubu Czytelniczego.
Paneliści
Maciej Zając
Doktorant Zakładu Etyki na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, specjalizuje się w etyce technologii i etyce konfliktów zbrojnych, ale zdarza mu się wściubić nos w filozofię miłości albo filozofię pomagania innym. Pracuje nad książką o robotach bojowych, okazjonalnie skrobie coś dla mądralińskich magazynów, które mało kto czyta. Członek zarządu Polskiego Stowarzyszenia Transhumanistycznego i sekretarz warszawskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, luźno związany z ruchem Efektywnego Altruizmu. Prywatnie optymista.
Mateusz Ciasnocha
Rolnik, inwestor, konsultant, dziennikarz. Zaangażowany w rozwój 700 ha gospodarstwa rolnego położonego na Żuławach Wiślanych. Za cel obrał sobie promocję i rozwój rolnictwa regeneracyjnego w tempie i skali koniecznej do utworzenia ostatecznego na świecie magazynu CO2: zdrowej i żywej gleby rolniczej.
Anda Bologa
Radczyni prawna specjalizująca się w digital affairs, cyberbezpieczeństwie i ramach regulacyjnych cyberprzestrzeni. Posiada tytuł magistra prawa w dziedzinie międzynarodowego arbitrażu oraz tytuł magistra College of Europe. Karierę zawodową rozpoczęła już w trakcie studiów. Doświadczenie zawodowe zdobywała podczas wolontariatu oraz pracując w sektorach publicznym i prywatnym, m.in. dla rumuńskiego Senatu, Stałej Misji Rumuńskiej przy ONZ oraz Komisji Europejskiej.
Łukasz Król
Wykładowca, facylitator specjalizujący się w tematach związanych z algorytmową nierównością oraz bezpieczeństwem cyfrowym. Absolwent University of St Andrews oraz University of Cambridge. Od 2017 r. pracuje dla Kolegium Europejskiego w Natolinie, gdzie odpowiada m.in. za projektowanie szkół letnich i innych programów związanych z szeroko pojętą cyfryzacją. Obecnie coraz aktywniejszy na Bałkanach, gdzie buduje nowe sieci kontaktów wśród NGO-sów i dziennikarzy oraz biega po lokalnych górach.
Światowa Organizacja Zdrowia gorącą linię na temat pandemii uruchomiła w serwisie komunikacyjnym WhatsApp. Brytyjski rząd przy dostarczaniu testów medycznych korzysta z pomocy logistycznej Amazona. Lokalizacja ognisk zakażeń poprzez kontrolę kontaktów za pomocą smartfonów byłaby niemożliwa bez współpracy Apple’a i Google’a. Rządy w Azji do zarządzania kryzysowego bez oporów korzystają z technologii rozpoznawania twarzy.
Limit miejsc na warsztaty został wyczerpany.
Plan spotkania:
19.00-20.00 panel
To tylko kilka przykładów ilustrujących uzależnienie współczesnych rządów i organizacji międzynarodowych od globalnych korporacji i ich rozwiązań technologicznych. Czy usługi firm spod znaku GAFA (Google, Apple, Facebook i Amazon), a być może również ich chińskich odpowiedników, przejmują rolę usług użyteczności publicznej? Czy stały się – albo za chwilę staną – tak niezbędne, jak dostawcy wody i elektryczności? Czy to bogate korporacje, pozostające poza demokratyczną kontrolą, będą organizować nam (zdalną) pracę, certyfikować nasz stan zdrowia i regulować dostęp do przestrzeni publicznej? Wreszcie, czy nasza relacja z tymi korporacjami będzie miała charakter opiekuńczy czy nadzorczy? „Big mama” urządzająca nam wygodniejsze życie czy elektroniczny nadzór w stylu azjatyckim? Czy państwo narodowe ma jeszcze szansę – i czy w ogóle chce – bronić praw swoich obywatelek i obywateli w tej relacji? A może to właśnie państwo i jego służby staną się głównym klientem technologicznych megakorporacji, a my, obywatelki i obywatele – poddanymi nowego typu? Podczas warsztatu wspólnie opracujemy trzy możliwe scenariusze zmian w relacji obywatele-państwo-platformy technologiczne. Wychodząc z doświadczeń czasu pandemii, nazwiemy czynniki i procesy, które sprzyjają prywatyzacji przestrzeni komunikacyjnej i przekazywaniu kluczowych funkcji prywatnym firmom (np. nierówne rozłożenie bogactwa i przewag technologicznych). Poszukamy również tych czynników, które mogą hamować niebezpieczne zagrażające prawom człowieka tendencje w obszarze nadzoru elektronicznego, zarządzania kryzysowego oraz ochrony zdrowia publicznego (np. ruchy i interwencje obywatelskie).
Po warsztatach „Doktryna szoku 2.0 – czy platformy internetowe przejmują rolę krytycznej infrastruktury na czas kryzysu?” chcemy podyskutować nad wnioskami, które powstały w grupach warsztatowych. Chcemy na nie spojrzeć w kontekście społecznym i naukowym, m.in. porozmawiamy o skutkach cyfryzacji naszego życia, która tak przyspieszyła w wyniku pandemii. Owo przyspieszenie sprawia, że szansa na demokratyczną kontrolę nad nowymi technologiami oddala się. A może taka szansa już została przekreślona? Czy śledząc mainstreamowe media, możemy się w ogóle zorientować w skali zagrożeń, które niosą działania korporacji technologicznych? Jaką rolę w tej sytuacji mają do odegrania ludzie nauki i techniki, świat akademicki? To tylko kilka pytań, na które postaramy się znaleźć odpowiedzi.
Z przyczyn niezależnych od organizatorów wydarzenia nie odbędzie się część warsztatowa, która miała poprzedzać panel ekspercki. Natomiast dyskusja panelowa pozostaje bez zmian i toczyć się będzie wokół założonych tematów. Zapraszamy.
Prowadząca panel
Vân Anh Đàm
Edukatorka i menadżerka projektów na styku technologii i edukacji. W pracy łączy doświadczenie w nauczaniu, kreatywność w działaniu i pasję do nowych technologii. Współzałożycielka szkoły programowania Kids Code Fun i członkini Rady Fundacji Girls Code Fun. Jako Dyrektorka Zarządzająca i Dyrektorka Programu Edukacyjnego współtworzyła program i strategię Centralnego Domu Technologii. Opracowała i wprowadzała programy edukacji technologicznej w Polsce i Indonezji. Najbardziej lubi tłumaczyć dzieciom i dorosłym, czym jest programowanie, wykorzystując do tego pluszowego kurczaka.
Paneliści
Sylwia Czubkowska
Redaktorka prowadząca magazynu „Spider’s Web+”. Od lat specjalizuje się tematyce cyfryzacji i zagadnieniach dotyczących wpływu technologii na zmiany społeczne, polityczne i gospodarcze. Pracowała dla „Gazety Wyborczej”, „Dziennika Gazety Prawnej”, „Polska The Times” i tygodnika „Przekrój”. Trzykrotnie nominowana do nagrody Grand Press w kategorii dziennikarstwo specjalistyczne. Laureatka nagród Prezesa Urzędu Patentowego RP za informacje medialne i Fundacji Batorego w konkursie reporterskim „Temat: Uchodźcy”. Współautorka bloga Majsterki.pl o ruchu Zrób to sam (DIY) i zrównoważonym życiu.
Agata Foryciarz
Doktorantka na wydziale informatyki Uniwersytetu Stanforda, gdzie zajmuje się tworzeniem oraz analizą narzędzi opartych na uczeniu maszynowym, które wspomagają decyzje lekarzy. Prowadzi grupę Stanford Computer Science and Civil Society, której celem jest krytyczna analiza wpływu informatyki na społeczeństwo. W Polsce współpracuje z Fundacją Panoptykon.
Katarzyna Szymielewicz
Prawniczka, specjalizująca się w problematyce praw człowieka i nowych technologii. Współzałożycielka i prezeska Fundacji Panoptykon – polskiej organizacji broniącej praw człowieka w kontekście współczesnych form nadzoru nad społeczeństwem. Członkini Rady Nadzorczej European Digital Rights – koalicji 33 organizacji działających na rzecz praw cyfrowych w Europie. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji UW oraz Development Studies w School of Oriental and African Studies. Laureatka Nagrody Radia TOK FM im. Anny Laszuk w 2012 r. Członkini Ashoki – międzynarodowej sieci zrzeszającej przedsiębiorców społecznych.
Łukasz Faciejew
Absolwent Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego i studiów Executive MBA w Akademii Leona Koźmińskiego. Przedsiębiorca w branży technologicznej. Członek rady Fundacji Kultura Liberalna.
Wirtualne spacery
Engramy pandemii
Będziemy dyskutować z ekspertami i ekspertkami, którzy równocześnie będą naszymi przewodnikami podczas wirtualnego spaceru po świecie czasu pandemii. Czasu, kiedy jasna cezura oddzieliła porządek stary od nowego. Rok zero, który dopiero zapisuje się w historii. Czas, który będzie przeszłością, do której będziemy się teraz najczęściej odnosić, od której będziemy odmierzać dystans.
Przyjrzymy się więc, jak wyglądało (i nadal wygląda) pole bitwy z koronawirusem. Ku jakim obrazom, i dlaczego, pod wpływem pandemii biegną nasze myśli. Co i dlaczego najsilniej zapisało się w naszej pamięci z traumatycznych wydarzeń ostatnich miesięcy. Co w pustej przestrzeni zdominowanej przez wirusa, przed którym uciekliśmy w izolację, widać było najwyraźniej.
Chcemy utrwalić te obrazy i to doświadczenie, wyostrzyć zmysły, wzmocnić ślady pamięciowe po tym, czego wszyscy byliśmy świadkami. Niech te wspomnienia będą fundamentami dla wniosków na temat społeczno-kulturowych zmian, które może sprowokować pandemia. Tłem i odniesieniem dla dyskusji panelowych ekspertek i ekspertów będą obrazy przedstawiające unieruchomiony świat lockdownu i inne przykłady odrealnienia codzienności, które przyniosło życie z wirusem. Sięgniemy po zdjęcia satelitarne i nagrania z dronów. Zobaczymy obrazy niespotykanej pustki w miejscach zwykle tętniących towarzysko-kulturalnym życiem. Zastanowimy się nad wpływem pandemii na miasta, te wielkie skupiska ludzkie będące rajem dla patogenów. Czy koronawirus będzie nauczką, która sprawi, że zaczniemy inaczej myśleć o przestrzeni miejskiej i miejskich społecznościach? Przeanalizujemy też konsekwencje globalnej epidemii dla światowej gospodarki i przyrody. Wszystko to pomoże nam ująć bieżącą sytuację w szersze ramy refleksji na temat rzeczywistego rozwoju społeczno-gospodarczego, kryzysu klimatycznego i konsekwencji nadmiernej konsumpcji.
Przewodnicy wirtualnego spaceru po świecie czasu pandemii:
dr Krystian Barzykowski
Pracownik naukowy w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Członek zespołu badawczego Applied Memory Research Laboratory. Stypendysta rządu francuskiego. Zajmuje się psychologią pamięci (w szczególności pamięcią epizodyczną i autobiograficzną, elementarnymi procesami przywoływania i tworzenia wspomnień), psychologią poznawczą (szczególnie w kontekście starzenia), diagnozą psychologiczną oraz psychologią międzykulturową. Pomysłodawca i współautor pierwszego w Polsce podręcznika z zakresu diagnozy psychologicznej w kontekście wielokulturowości i wielojęzyczności.
Artur Celiński
współtwórca „Magazynu Miasta”, twórca i szef zespołu projektu DNA Miasta, autor podcastów, w tym projektu pt. „miastopoczucie”. Komentator życia publicznego, miejski aktywista, ekspert w dziedzinie polityki kulturalnej i znaczenia kultury dla rozwoju miast, promotor miejskich innowacji. Konsultant w sprawach strategicznych i konkretnych; ewaluator efektywności polityk publicznych. Wykładowca akademicki i trener; były wieloletni zastępca redaktora naczelnego kwartalnika „Res Publica Nowa”.
prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska
Profesor nauk ekonomicznych, związana ze Szkołą Główną Handlową w Warszawie; organizatorka i kierownik prowadzonych w SGH Podyplomowych Studiów Wyceny Nieruchomości. Członkini Rady Naukowej Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN, Prezydium Komitetu Prognoz „Polska 2000 Plus”, Komitetu Nauk Ekonomicznych PAN oraz Narodowej Rady Rozwoju. Prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Specjalistka z dziedziny ekonomii, w tym analizy ekonomicznej, finansów i wyceny przedsiębiorstw, systemów gospodarczych oraz strategii rozwoju społeczno-gospodarczego.
Marcin Popkiewicz
Analityk megatrendów, ekspert i dziennikarz zajmujący się powiązaniami w obszarach gospodarka–energia–zasoby–środowisko. Autor bestsellerowych książek „Świat na rozdrożu”, „Rewolucja energetyczna. Ale po co?” i „Nauka o klimacie”. Redaktor portali ziemianarozdrozu.pl i naukaoklimacie.pl. Przewodniczący polskiego oddziału ASPO (Association for the Study of Peak Oil) i członek rady programowej Instytutu Spraw Obywatelskich (INSPRO). Laureat głównej nagrody Dziennikarze dla klimatu 2015, laureat nagrody „Economicus 2016” za najlepszą książkę szerzącą wiedzę ekonomiczną oraz zdobywca tytułu Promotor Energetyki Odnawialnej 2016. Wraz z zespołem redakcji portalu Nauka o klimacie laureat przyznawanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Polskiej Agencji Prasowej nagrody Popularyzator Nauki 2017.
Wydarzenie zamknięcia
Dotychczas w ramach Festiwalu Przemiany pokazywaliśmy wyłącznie filmy dokumentalne. W tym roku będzie inaczej. Punktem wyjścia do dyskusji panelowej wieczoru zamknięcia „Roku zero” będzie film „Siódmy kontynent” Michaela Hanekego.
Dzieło Hanekego to produkcja fabularna, jednak cechuje ją wyjątkowo dokumentalna wrażliwość. Ten pełnometrażowy debiut reżysera jest zarazem pierwszą częścią tzw. „trylogii zlodowacenia” – obrazów emocjonalnego chłodu, braku komunikacji, zaniku głębszych więzi i zdolności wyrażania uczuć. Filmowa opowieść zainspirowana jest rzeczywistymi zdarzeniami. Haneke podjął się rekonstrukcji tajemniczego, złowieszczego kontekstu historii zrelacjonowanej w pewnej informacji prasowej. Bohaterowie „Siódmego kontynentu” żyją uwięzieni w letargu rutyny, z którego coraz trudniej im się ocknąć i zauważyć wokół siebie innych ludzi i ich potrzeby. Ta bezrefleksyjna, ale wyczerpująca powtarzalność zachowań stopniowo zamienia codzienność filmowej rodziny Schoberów w piekło. Początkowo niedostrzegalne, przesłonięte sukcesami i wygodami życia wielkomiejskiej klasy średniej, ale ostatecznie objawiające się w pełni swojego okrucieństwa. Bezradność i dezorientację dorosłych dziedziczą i naśladują dzieci. Komfortowe życie to nie zawsze życie dobre.
Schoberowie decydują się zostawić stare życie za sobą. Wycofują się z niego stopniowo, trwając niejako w zawieszeniu. Zrywają kontakty towarzyskie, rezygnują z pracy, decydują się na izolację. Przed chaosem świata wymykającego się zrozumieniu i kontroli chowają się za pozorami bezpieczeństwa we własnym domu. Tylko tam mogą jeszcze pielęgnować iluzję poczucia wpływu na rzeczywistość. W czasie oczekiwania na zmianę wnikliwie szacują wartość zgromadzonego przez lata majątku.
Powracająca w filmie turystyczna reklama Australii – odległego kontynentu, któremu łatwo nadać mityczną, utopijną aurę – pozwala wyobrazić (uroić?) sobie pożądane zmiany, wolność od cierpień, upragniony kres poszukiwań lepszego świata. Ten obraz iluzorycznego raju niesie ze sobą obietnicę ucieczki od egzystencji, której pustka zaczyna się stawać nie do zniesienia. Prawdziwej reewaluacji wartości, którymi się na co dzień kierujemy, w przeciwieństwie do eskapistycznych, tymczasowych „środków znieczulających” współczesnej popkultury.
„Siódmego kontynentu” nie ogląda się łatwo. Haneke bezdusznie kalkuluje psychiczne i społeczne koszty konformistycznego ogłuszania się konsumpcją. Choć wcale nie nadmierną – nie o przesyt tutaj chodzi. Reżyser pozwala swej opowieści potoczyć się zgodnie z najbardziej lodowatą logiką konsekwencji ignorowanych i bagatelizowanych, a zatem piętrzących się: frustracji, rozczarowań, zaniedbań, zaburzeń, zakłamania.
Wszystkie poruszone w filmie wątki wykorzystamy jako preteksty do dyskusji o indywidualnych i kolektywnych doświadczeniach doby pandemii i konsekwencjach – zarówno szansach, jak i zagrożeniach – tego czasu dla naszej codzienności. Zwłaszcza w kontekście osobistych przeżyć, bliskich relacji, życia rodzinnego i zawodowego. Przyjrzymy się destrukcyjnym napięciom w relacjach, które uwidocznił lub spotęgował przymus wspólnego spędzania lockdownu. Przeanalizujemy naderwane więzi pokoleniowe. Zwrócimy uwagę na niepewność, która cały czas nam towarzyszy.
Na Przemianach tradycyjnie szukamy pozytywnych scenariuszy, skupiamy się na twórczych obliczach ludzkiej sprawczości. Dla takiego optymizmu zawsze dobrze jest jednak mieć solidną, otrzeźwiającą przeciwwagę. „Siódmy kontynent” Michaela Hanekego to doskonały punkt wyjścia do krytyki przesadnie optymistycznych, a czasami wręcz infantylnie naiwnych, prognoz na temat rzekomej globalnej „kwarantanny konsumpcji” oraz wielkich zmian na lepsze w świecie po pandemii.
Film "Siódmy kontynent" będzie dostępny bezpłatnie na platformie Ninateka.pl od 9.10 od godz. 21.00 do 10.10 do godz. 21.00.
Film udostępniamy w ramach cyklu Kino Przemian.
W dyskusji wzięli udział
Prowadzący
Krzysztof Popiołek
Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. L. Solskiego w Krakowie, a w latach 2014–2016 asystent naukowy na tejże uczelni. Reżyser, kurator projektu Nowe Formy Teatru, współpracował m.in. z Daugavpils Teatris na Łotwie (spektakl „Jutro będzie dobrze”). Spektakl „Gęstość zaludnienia” w jego reżyserii prezentowany był w Teatrze X-Cai w Tokio, na tamtejszym uniwersytecie gościł z wykładem „Literatura jako schron na czasy kryzysu” dotyczącym pracy nad tekstem w teatrze. Autor eseju „Wierność artysty wobec marzenia w procesie twórczym a rzeczywistość prawna i ograniczenia autonomii twórcy”. Nagrodzony nagrodą publiczności za najlepszą reżyserię na TopOffFestival 2019. Finalista Festiwalu Teatru Dokumentalnego i rezydencji artystycznej Sopot Non Fiction 2020.
Goście
prof. Bogdan de Barbaro
Lekarz psychiatra i psychoterapeuta, profesor nauk medycznych, emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1992–2016 kierownik Zakładu Terapii Rodzin Katedry Psychiatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 2016–2019 kierownik Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum. Certyfikowany psychoterapeuta i superwizor Sekcji Naukowej Psychoterapii i Sekcji Naukowej Terapii Rodzin Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Prowadzi szkolenia dla psychoterapeutów i terapeutów rodzinnych.
dr hab. Barbara Giza, prof. SWPS
Profesor nadzwyczajny Uniwersytetu SWPS, pracuje w Katedrze Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej, gdzie od 2012 roku pełni funkcję kierowniczki katedry), filmoznawczyni i kulturoznawczyni, zajmująca się kulturoznawczymi aspektami filmu, piśmiennictwem filmowym i szeroko rozumianymi związkami filmu z literaturą. Filmografka w Filmotece Narodowej – Instytucie Audiowizualnym, badaczka archiwów filmowych i literackich. Członkini redakcji kwartalnika Akademii Polskiego Filmu "Paleograf", członkini zarządu Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Autorka „Biografia filmowca w filmach i poza filmami". Książka "Magia i pieniądze. Z Agnieszką Holland rozmawia Maria Kornatowska jako dwuautorska forma autobiograficzna” [w:] „Maria Kornatowska”, red. B. Giza, P. Zwierzchowski, Warszawa 2020; „Kolekcjoner rzeczywistości. O »Dziennikach« Krzysztofa Mętraka” [w:] „Krzysztof Mętrak”, red. B. Giza, P. Zwierzchowski, Warszawa 2019.
dr Tomasz S. Markiewka
Filozof, wykłada na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pisuje dla portali OKO.press, dwutygodnik.com, „Krytyka Polityczna” i „Nowy Obywatel”. Autor książek „Gniew” (2020 r.) i „Język neoliberalizmu” (2017 r.).
Szoty inspiracji
Szoty inspiracji to krótkie materiały audiowizualne z pogranicza performance’u i dynamicznego wykładu. Łączą sztukę i naukę, żeby w możliwie najbardziej angażujący sposób przybliżyć widzom i widzkom ważne, choć czasami skomplikowane tematy.
Ekspertki i eksperci Przemian odniosą się do bieżących problemów – społecznych, psychologicznych, etycznych – przywołując różnorodne obserwacje, teorie i przykłady. Wszystko po to, żeby u odbiorców i odbiorczyń wzbudzić refleksję na temat świata po pandemii, uruchomić wyobraźnię, utrwalić pożądane zmiany w myśleniu, sprowokować do przewartościowań, motywować i podkreślać perspektywę indywidualnej sprawczości.
Lorem ipsum dolor sit amet. To nie pomyłka. To słowa. Właśnie o słowach, a dokładniej o ich wpływie na naszą zdolność do zachowania sceptycyzmu, jest ten materiał.
Marcin Napiórkowski, semiotyk z Uniwersytetu Warszawskiego, opowiada o tym, jak nowe media wykorzystują angażującą moc obrazu. Dlaczego tak łatwo wątpimy w słowa, a nieustannie nabieramy się na filmy i zdjęcia. Jak nowe ruchy społeczne wykorzystują smartfony do mobilizacji i synchronizacji emocji. Jak te same narzędzia mogą wykorzystywać dyktatorzy, spece od marketingu i cynicy żerujący na naszej łatwowierności.
dr hab. Marcin Napiórkowski
Wykładowca w Instytucie Kultury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Bada mity, czasem pomaga tworzyć nowe. Interesują go mity konsumenckie, legendy miejskie, teorie spiskowe i pseudonaukowe. Pisuje regularnie do „Tygodnika Powszechnego”, a czasami też do innych periodyków. Jest autorem kilku książek, m.in. „Kodu kapitalizmu” i wydanego niedawno „Turbopatriotyzmu” mówiącego o współczesnych polskich mitologiach politycznych. Ciekawymi odkryciami na bieżąco dzieli się na blogu mitologiawspolczesna.pl.
Mateusz Kokot
Prowadzi Pracownię Grafiki Kinetycznej na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu. Zafascynowany ruchem w grafice tworzy animowane ilustracje, plakaty oraz scenografie do sztuk teatralnych. Laureat 25. Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie w konkursie „Plakat – remediacje” oraz międzynarodowego konkursu na animację typograficzną „East–West” w ramach festiwalu TYPOMANIA. Prowadzi badania nad ewolucją współczesnego języka projektowania graficznego na przestrzeni animacji oraz interakcji.
W swoim szocie inspiracji dr Mira Marcinów, psycholożka, filozofka i pisarka, czyta swój tekst i przekłada go na taniec. Szuka słów i gestów, faktów i emocji, głosu i ruchu, za pomocą których najlepiej wyrazić głęboko osobiste, cielesne doświadczenie izolacji i braku bliskości podczas kwarantanny w odrealnionym świecie doby pandemii.
Mamy zachowywać dystans od innych osób, zasłaniać usta i nos, nie dotykać twarzy, nie witać się uściskiem dłoni. Pandemia wyostrzyła kontury naszych ciał, nakreśliła wyraźne granice naszej fizycznej obecności. Przyjrzymy się z bliska temu ciekawemu paradoksowi: obronie społeczności poprzez trzymanie się z daleka od innych ludzi. Trosce o siebie nawzajem, dbaniu o wspólnotę, nie będąc blisko, nie spotykając się.
Kiedyś przez Europę przechodziły „epidemie” tańca. Ludzie zarażali się od siebie spazmatycznymi ruchami, tracili kontrolę nad własnymi ciałami. Pandemia koronawirusa tę kontrolę odebrała nam w inny sposób. Staliśmy się dużo bardziej świadomi obecności innych ciał obok nas. Mijając się, zwiększając odległość, wykonujemy dziwne, śmieszne „taneczne” ruchy. Nasze spojrzenia sponad masek komunikują lęk i niepewność, czy właściwie się zachowujemy, czy nasze ciało nie jest problemem. W ramach tej przymusowej lekcji „czytania” własnego ciała obserwujemy własny oddech niemal jak podczas mającej nas relaksować medytacji, a jednak zupełnie inaczej. Kulimy się w sobie, negując zagrożenie i kurczowo trzymając się elementarnego poczucia bezpieczeństwa.
Wszystkie te kwestie pojawią się na ekranie jako odczytane słowa i wytańczone emocje – jako euforyczna afirmacja życia w obliczu zarazy oraz próba spokojnego uporządkowania tego, co wszyscy przeżyliśmy w czasie zamknięcia. Mira Marcinów pokazuje, jak dzięki ciału i odciśniętym w nim śladom przeżyć, zapisanym w nim emocjom nasze doświadczenia nabierają realności. Doświadczenia te będą nam przypominać, że pandemia (ta albo inna) znów może nas zamknąć, znów skrócić nam oddech. Mogą też jednak dać nam wewnętrzną siłę, potrzebną aby stawić czoło zmianom.
koncepcja reżyserska: Mira Marcinów, Marcin Koszałka
tekst: Mira Marcinów
taniec: Mira Marcinów
konsultacja choreograficzna: Oliwia Zuzanna Ratyńska
zdjęcia, operator kamery: Marcin Koszałka
asystent kamery: Marcin Mikołajczak
ostrzycielka: Aliaksandra Kuznetsova
montaż: Krzysztof Komander
oświetlenie: Michał Michalski
sound design: Krzysztof Chodkiewicz
Mira Marcinów
Filozofka, doktorka psychologii, autorka czterech książek, m.in. „Historii polskiego szaleństwa”, za którą była nominowana do Poznańskiej Nagrody Literackiej (2019) oraz niedawno wydanej powieści „Bezmatek”. Pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Współzałożycielka i dyrektorka Ośrodka Myśli Psychoanalitycznej oraz prezeska Fundacji IFiS PAN. Laureatka Nagrody Premiera za rozprawę doktorską i stypendium naukowego dla wybitnych młodych naukowców. Finalistka Nagród Naukowych „Polityki” (2019). Asystentka reżysera przy filmie Katarzyny Kozyry „Szukając Jezusa”, twórczyni „Radia Głosy” i performance’ów o zabarwieniu psychiatrycznym. Od 10 lat prowadzi warsztaty z terapii tańcem i ruchem w instytucjach zajmujących się zdrowiem psychicznym. Sama naukę tańca rozpoczęła w piątym roku życia.
Kino Przemian
Pandemia SARS-CoV-2 ukazuje trafność wprowadzonego przez Ulricha Becka terminu „społeczeństwo ryzyka”. Żyjemy w świecie zagrożonym katastrofami – klimatyczną, pandemiczną. W świecie ciągłych zmian, które w naszym życiu wywołują lęk i niepewność.
W kinie Festiwalu Przemiany zapraszamy Państwa do zmierzenia się z tymi lękami, wyobrażeniami, niepewnością. W proponowanych przez nas filmach stawiane są pytania, o przyszłość gatunku ludzkiego, zagrożenia płynące ze świata natury oraz ze świata nowoczesnych technologii. Autorzy filmów przyglądają się różnicom społecznym, ekonomicznym, etnicznym, kulturowym i zastanawiają się, czy tak podzielony gatunek potrafi współistnieć. Czy też sposobem na przetrwanie jest właśnie odgrodzenie się, wzajemna izolacja. A może ludzkość doszła już do punktu, gdzie na oba rozwiązania jest za późno, bo oto przed człowiekiem jedynie schyłek jego panowania na Ziemi.
Wszystkie filmy dostępne na Ninateka.pl
(Anthropocene: the Human Epoch, reż. Jennifer Baichwal, Nicholas de Pencier, Edward Burtynsky | Kanada | 2018 | 87 min.)
dni dostępu: 1-10 października
Od wybetonowanych brzegów Chin, które zajmują dziś aż 60% wybrzeża kontynentalnego Azji, do największych naziemnych maszyn, jakie kiedykolwiek zbudowano w Niemczech. Od psychodelicznych kopalni potasu w rosyjskim Uralu do metalowych kontenerów w mieście Norylsk. Od zdewastowanej Wielkiej Rafy Koralowej w Australii po surrealistyczne stawy litu na pustyni Atakama. Kręcony przez cztery lata z wykorzystaniem najnowocześniejszych technik i wysokiej jakości sprzętu film dokumentuje formy i przejawy dominacji człowieka nad Ziemią.
Antropocen od lat 50. ubiegłego wieku stał się faktem i wyparł epokę halocenu. Film uświadamia nam ogrom zagrożenia, inspiruje do przemyśleń, pobudza do działań. Pokazuje, jak ludzie skutecznie, powoli, od lat uśmiercają naturę. Stawia też pytanie, czym tak naprawdę jest antropocen? Czy to koniec naszego gatunku, a może początek czegoś nowego? Poruszające obrazy zniszczeń krajobrazów utrzymane w surrealistycznym duchu wprowadzają widza w medytacyjny nastrój.
W rolę narratorki wciela się Alicia Vikander, nagrodzona Oscarem za rolę w „Dziewczynie z portretu”. Szokujący, urzekający, hipnotyczny obraz to efekt wieloletniej współpracy reżyserki Jennifer Baichwal, operatora Nicholasa de Pencier oraz znanego fotografa Edwarda Burtynskiego. Dokument stanowi trzecią część filmowej trylogii, jaką Jennifer Baichwal i Edward Burtynski poświęcili Ziemi (pierwsza część: Sfabrykowany krajobraz, druga: Watermark).
Głosy ekspertów
Głosy ekspertów to seria krótkich wypowiedzi ekspertek i ekspertów, którzy odniosą się do zagadnień z pogranicza nauki, medycyny, techniki, designu i sztuki. Bieżąca dyskusja medialna o koronawirusie, siłą rzeczy, jest przesycona statystykami i ograniczona do perspektywy krótkoterminowej. Dlatego postaramy się sięgnąć głębiej. Będziemy eksplorować przede wszystkim humanistyczno-społeczny wymiar pandemii.
Przyjrzymy się opiece zdrowotnej, jak przechodzi test wspólnotowości, jaka jest rola ekspertów, jakie są możliwości prognozowania. Zastanowimy się, jak się nie dać bez reszty zdominować nowym technologiom, kiedy podczas izolacji świat cyfrowy zastępuje nam część bezpośrednich kontaktów twarzą w twarz. Być może z odrealnioną codziennością czasu epidemii najłatwiej oswoimy dzięki sztuce? Dowiemy się więc, co do powiedzenia o koronawirusie mają artystki i artyści łączący naukę i sztukę, np. ci z nurtu bioartu, dla których pandemiczne rekwizyty, jak maseczki, rękawiczki, bakterie czy wirusy, są już narzędziami artystycznej ekspresji.
Na co dzień praca lekarzy i lekarek opiera się na danych i drobiazgowych badaniach naukowców i naukowczyń. Wybuch pandemii wymusił podejmowanie szybkich działań i poważnie utrudnił – a w niektórych przypadkach wręcz uniemożliwił – skrupulatne przestrzeganie obowiązujących reguł. Walka z koronawirusem SARS-CoV-2 pod pewnymi względami jest więc eksperymentem na żywym organizmie. Jakie problemy opieki medycznej obnażyła pandemia? A może w jej wyniku udało się coś usprawnić?
W swoim krótkim wystąpieniu Agnieszka Gaczkowska, lekarka i przedsiębiorczyni, krytycznie przygląda się medycynie pochłoniętej walką z pandemią. Patrzy w kontekście społecznym, z perspektywy pacjenta. Opowiada m.in. o nierównym dostępie do opieki zdrowotnej, kłopotach z teleporadami czy przyspieszeniu wymiany wiedzy między naukowcami i naukowczyniami. Agnieszka Gaczkowska zadaje tu ważne pytania. Czy aby obrany sposób, w jaki medycyna mierzy się z pandemią, jest prawidłowy? Jakie skutki samej pandemii oraz metod jej zwalczania odczuwamy już teraz, a jakie odczujemy za 10 lat?
Agnieszka Gaczkowska
Absolwentka kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Warszawie na studiów MBA dla Kadr Medycznych w Akademii Leona Koźmińskiego. Praktyki zawodowe odbyła m. in. w USA, Singapurze, Kostaryce, Włoszech. W 2012 roku pracowała jako Teaching Fellow w dziale Medicine and Neuroscience w Singularity University będącym częścią NASA Ames Research Park w Mountain View, gdzie była odpowiedzialna za projekty medyczne skupiające się na nowych technologiach. Przez wiele lat pracowała m.in. dla Międzynarodowego Stowarzyszenia Studentów Medycyny IFMSA-Poland oraz World Young Doctor’s Organization.
Pandemia wyznaczyła swego rodzaju strefę liminalną pomiędzy tym, co znane i oswojone, oraz tym, co potencjalnie nowe. Jest to strefa pełna niepewności i lęku, ale też budząca ciekawość i refleksję. Czy sztuka – praktyka liminalna – budując liminalne wspólnoty, może pomóc ludziom odnaleźć się w tym „pomiędzy’’?
Karolina Żyniewicz
Byt liminalny, artystka i badaczka, absolwentka Wydziału Sztuk Wizualnych Akademii Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi. Doktorantka w programie Nature – Culture na wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. Realizując projekty artystyczne w laboratoriach biologicznych, jednocześnie prowadzi obserwacje etnograficzne, które stanowią bazę dla jej rozważań o roli nie-ludzkich aktorów w tworzeniu współczesnej kultury. W swojej pracy podkreśla epistemiczny i dydaktyczny wymiar sztuki. W latach 2016–2018 współpracowała z działami edukacji Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz Narodowej Galerii Sztuki Zachęta, zebrane doświadczenia wykorzystuje we własnej liminalnej praktyce.
Pandemia spowodowała, że laboratorium wychodzi poza ramy laboratoryjnych pomieszczeń. Pojawiają się nowe protokoły i procedury. Ludzka kreatywność skutkuje całą mnogością wariancji tych codziennych rytuałów. Jeden wielki bio performance. Czy można sobie wyobrazić projekt bioart o większym zasięgu i sile oddziaływania? Czy jakikolwiek projekt artystyczny może się z tym równać? Artyści uczestniczą w tym globalnym performance, nie będąc jego twórcami.
Karolina Żyniewicz
Byt liminalny, artystka i badaczka, absolwentka Wydziału Sztuk Wizualnych Akademii Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi. Doktorantka w programie Nature – Culture na wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. Realizując projekty artystyczne w laboratoriach biologicznych, jednocześnie prowadzi obserwacje etnograficzne, które stanowią bazę dla jej rozważań o roli nie-ludzkich aktorów w tworzeniu współczesnej kultury. W swojej pracy podkreśla epistemiczny i dydaktyczny wymiar sztuki. W latach 2016–2018 współpracowała z działami edukacji Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz Narodowej Galerii Sztuki Zachęta, zebrane doświadczenia wykorzystuje we własnej liminalnej praktyce.
Lockdown wynikający z pandemii pozbawił byty liminalne (praktyków liminalności) kluczowych dla ich pracy elementów, jak dostęp do laboratoriów czy instytucji badawczych. Za to w jedno wielkie laboratorium, choć też nie w pełni dostępne, przeistoczyła się sama rzeczywistość. Pojawił się cały szereg pytań dotyczących tego, jak przekonstruować dotychczasowe praktyki, tak by dopasować je do nowych realiów. Czy nierobienie sztuki może być sztuką?
Karolina Żyniewicz
Byt liminalny, artystka i badaczka, absolwentka Wydziału Sztuk Wizualnych Akademii Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi. Doktorantka w programie Nature – Culture na wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. Realizując projekty artystyczne w laboratoriach biologicznych, jednocześnie prowadzi obserwacje etnograficzne, które stanowią bazę dla jej rozważań o roli nie-ludzkich aktorów w tworzeniu współczesnej kultury. W swojej pracy podkreśla epistemiczny i dydaktyczny wymiar sztuki. W latach 2016–2018 współpracowała z działami edukacji Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz Narodowej Galerii Sztuki Zachęta, zebrane doświadczenia wykorzystuje we własnej liminalnej praktyce.
Mówi się, że pandemia przyspieszyła cyfrową rewolucję. Odruchowo myślimy, że to dobrze. Zastanawiamy się jednak, czy aby z tym światem nie jest coś nie tak. Uwierzyliśmy w opowieść o technologii, która nas uratuje. Najnowsza wersja tej opowieści zbawienną technologię widzi w Sztucznej Inteligencji. Obawiam się, że SI nas nie uratuje. Musimy zrobić to sami. Żadna technologia nas w tym nie zastąpi. Sposób, w jaki technologię cyfrową projektujemy, sprawia, że ta nas dzieli i oddala od siebie. Rozpada się tkanka społeczna. Obserwujemy postępująca blokadę wyobraźni.
Wykładowi towarzyszyć będzie doświadczenie online „Cześć. Znam Cię. Jestem Tobą” pokazujące, jak nieludzka jest percepcja sztucznych sieci neuronowych. Pokażemy, co mogą zrobić z ludzką twarzą. Czy mogą to zrobić z ludzkim umysłem? Przecież są powszechnie stosowane w internecie, który stał się istotną częścią naszego środowiska. Już kształtują ludzką percepcję świata poprzez hybrydę ludzkich i nieludzkich aktorów w sieci.
Pierwsza odsłona wystawy/projektu odbyła się podczas Gdynia Design Days 2020. Autorem i kuratorem wystawy jest Wiesław Bartkowski.
Wiesław Bartkowski
Projektant interakcji i badacz systemów złożonych. Kierownik i współtwórca studiów podyplomowych CreativeCoding.pl antydyscyplinarnie przełamujących granice pomiędzy sztuką, dizajnem, nauką i technologią. Należy do kadry School of Form na Uniwersytecie SWPS. Analizował systemy techno-społeczne, badał wpływ społeczny w relacjach mediowanych przez technologię. Współpracował m.in. z Florida Atlantic University, Ammerman Center for Art and Technology w Connecticut, Institute for Scientific Interchange Foundation Torino, Columbia University oraz Instytutem Podstaw Informatyki PAN. Skonstruował narzędzia wykorzystywane w ONZ i West Point. Twórca terminu i manifestu „materia kodu” proponującego nowe spojrzenie na kod – tekst źródłowy programu komputerowego – jako na rodzaj tworzywa, które można kształtować przez doświadczanie. Jego wizualizacje i instalacje interaktywne prezentowane były m.in. w Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Centrum Sztuki Współczesnej, Zachęcie oraz Artothek Monachium.
Laureat DESIGN ALIVE AWARDS 2018 w kategorii Animator, m.in. za poszerzanie horyzontu styku interaktywnej techniki z naukami humanistycznymi, designem i sztuką